Kentsel arkeolojik koruma alanlarının yönetimi: İstanbul Yenikapı örneği

Abstract

Kültürel kaynak değerleri; insanoğlunun tarih boyunca yarattığı ve yok edildiğinde geridönüşü mümkün olmayan ortak değerler bütünüdür. Hızlı nüfus artışı ve yapılaşmabaskısı altındaki kentlerde; kültürel kaynak değerlerinin korunması önemli bir sorunbaşlığı haline gelmektedir. Artan toprak değeri ve değişen yaşam koşulları; kültürelkaynakları, fiziksel, ekonomik ve sosyal eskimeye maruz bırakmaktadır. Nüfus artışı,hızlı teknolojik gelişim, politik kararların sorgulanamazlığı, yasaların esnekliği, rant veyapılaşma baskısı gibi etkenler, kentsel ve arkeolojik koruma alanlarının hızla tahripedilmesi tehdidi ile karşı karşıya kalmalarına neden olmaktadır. Kentsel gelişmeningiderek standartlaştığı, kimliksizleştiği bir dönemde eskiye dair yapılar ve diğerbuluntular, bir kentin diğer kentlerden farkını ortaya koymaktadırlar. Dolayısıylakentsel koruma alanları; bir şehrin belleğini, kentsel kimliğin önemli bir girdisinioluşturmaktadır.Ancak kentsel alanlardaki bayındırlık faaliyetleri nedeniyle başlatılan belgelemeyeyönelik arkeolojik çalışmaların, alanı kentin kalanıyla bütünleştirmeye ve korumayayetmediği ortadadır. UNESCO Dünya Miras Merkezi'nin 1998 yılından bu yana DünyaMirası Listesi'nde yer almak için başvuran taraf ülkelerden `alan yönetim planı' talepetmesi, kültürel ve doğal tüm koruma alanlarında bilimsel koruma yaklaşımlarının esasalındığı bir yönetim anlayışının gerekliliğinin görülmesi nedeniyledir. Böylelikle DünyaMiras Alanları için alan yönetim planı hazırlanması bir zorunluluk haline gelmiştir.Bu doğrultuda tez çalışmasının amacı; arkeolojik koruma alanlarının etkin yönetimiiçin Dünyada ve ülkemizde alan yönetimi planlama sürecinin karşılaştırmalı olarakirdelenmesi ve bu değerlendirmeden çıkan sonuç bulgularla örnek çalışma alanı olarakseçilen Tarihi Yarımada Yenikapı arkeolojik koruma alanının yönetimine ilişkin birsorun saptama çalışması yapmaktır. Bu amaç doğrultusunda arkeolojik korumaalanlarının önem ve değerinin irdelenmesi, çalışmanın başlıca hedefi olmaktadır.Çalışma; belirlenen sorunlardan yola çıkarak izlenmesi gereken yöntemin/yöntemlerinbelirlenmesinde öneri geliştirme ile sınırlandırılmıştır.

In historical cities, the needs of modern life sometimes conflict with the history of thecity and the archaeological values. As a result of rising population and the rapid growthof the cities, large areas are newly being developed; utility, road construction, and othersuch developments threaten the archeaological heritage. Careful scientific sitemanagement is needed in order to preserve historical areas, adapting the constructionplan to accomodate the historical remains with the modern building plans. The countrieswhich applied to be on the World Heritage Sites list are required by UNESCO to draft amanagement plan, which is aimed to establish the procedure of management planning inorder to have an effective administration of the protected areas.My research concerns the evolution and current status of site preservation in Turkey andabroad. I discuss in detail the goals, preparation process, and implementation of sitemanagement based on management models from World Heritage Sites.In the demonstration part of the research, I aimed to show a necessity of managementplan for the preservation areas in Yenikapı in the historical peninsula. In the results andevaluation section, I discuss the preservation and usage of the heritage sites and theusage of site management in the process of solving the issues of the urban functions.