Kolektif bellek bağlamında Tuzla Köyiçi bölgesinin mekansal değişiminin irdelenmesi

Abstract

Bu çalışmada bellek kavramı, insanın toplumsal bir varlık olmasının temelinde yatan, yaşamı boyunca gördüğü, öğrendiği, duyumsadığı her şeyi sakladığı ve gerektiğinde yeniden üretip yararlı hale getirdiği bir depo tanımı üzerinden ele alınmıştır. Nöroloji, psikoloji gibi disiplinlerin farklı açılardan ele aldığı bir konu olan bellek, yapılan çalışma kapsamında nörolojik sınıflandırmasından farklı olarak bireysel, toplumsal ve kültürel boyutu ile değerlendirilmektedir. Çalışmanın amacı; mekan belleğinin oluşum süreçlerinin ve bu süreçlere girdi veren mekansal özelliklerin neler olduğunun ortaya çıkarılmasıdır.Çalışmanın kavramsal bölümlerinde; Kant, Bergson, Aristoteles gibi düşünürlerin ilgi alanına girmiş olan bireyin fizik mekandan aldığı duyumlar ve mekandaki deneyimleri arasındaki oluşum ve bu düşüncelerden yararlanılarak birey ? bellek arasındaki ilişki, farklı yorumlarla incelenmiştir. Bireyin belleğine depoladığı bilgilerin depolanma süresi, kapasiteleri, bellekteki kurgusunun sınıflandırılmasında duyusal, kısa süreli ve uzun süreli bellek ayırımından yararlanılmıştır. Tez çalışması, bellek kurgusunun sadece kişisel deneyimlerle oluşmadığı; içinde bulunulan toplumsal, kültürel, politik özellikler etkisinde ?kolektif? olarak belirlendiği düşüncesi üzerine temellenmektedir. Mekan öğelerinin bellek ile olan ilişkisi, kolektif belleği tanımlayan veriler (aidiyet, kimlik, gelenekler, vb. ) üzerinden ele alınmıştır.Çalışmanın örnek alan bazında test edilmesi kapsamında ise; mülakat, tespit ve gözlem teknikleri kullanılmıştır. Mülakatlar ile Tuzla Köyiçi yerleşiminin mekansal değişimi; yaşayanların belleklerinde kalan mekan öğeleri üzerinden değerlendirilmiştir. Mekan ve bellek kavramları bir arada ele alınarak hızlı kentleşme süreci içinde kalıcı mekan belleğini oluşturan öğelerin yitimi ve mekana ilişkin ?kolektif unutuş/hafıza kaybı? olgusu tartışılmıştır. Yerleşmenin kimliğine referans veren öğeler, toplumun kendi dinamikleriyle oluşan, söylenerek ve aktarılarak kalıcılığı sağlanan, hem kentlerin hem de toplumların belleklerinde yer eden unsurlardır. Ancak yerleşmenin gelişimine ve değişimine yön veren çevreler ve karar vericilerin kimi zaman köktenci kimi zaman travmatik biçimde yaptığı müdahaleler, kent belleğinden ve kentin geçmişinden giderek kopmayı ve uzaklaşmayı beraberinde getirmektedir.Bu çalışma, kentlerin kuşaklar boyu ürettiği kültür birikiminin bir sonucu olarak kolektif belleğin mekan ile ilişkisini ortaya koymakta ve kolektif belleğin ?insanların kentte neden yaşadığının? temel göstergesi olması üzerine temellenmektedir. Dolayısıyla; geçmiş bilincinden yoksun yapılan her tür müdahalenin, bellek üzerindeki etkilerini dikkatle yorumlamak; kolektif belleğin gelecek kuşaklara aktarılmasının önkoşulu olarak yerleşme kimliği ve belleğini sürdürebilir kılmak gerekmektedir.

In this study, the concept of memory is approached like a warehouse where human as a communal being stores, reproduces and if needed makes use of what he sees, learns, feels during his entire life. (Based on human as a communal being, in this study the concept of memory is approached like a warehouse where a human stores, reproduces and if needed makes use of everything that he sees, learns, feels during his entire life. In this study, memory which is studied by different fields like neurology, psychology is evaluated/assessed/examined with communal and cultural aspects aside from neurological classification. The purpose of the study can be summarized as the processes of formation of spatial memory and the outputs that feed those spatial features/properties/characteristics.The formation between the sensations individuals getting from physical environment and the experiences in this environment has interested intellectuals like Kant, Bergson and Aristoteles and by benefiting from their studies, the relation between individual ? spatial memory has been researched with different interpretations. In the study, the concept/fact of memory is considered/examined with social aspects unlike neurological classification. The relation of spatial objects with memory is based upon data (belonging, identity, traditions) that identifies collective memory.With interviews during the study, the spatial variation/differentiation of Tuzla Köyiçi area has been evaluated by spatial objects which the residents could remember. Space and memory concepts are examined together to define what creates permanent spatial memory and how spatial memory is lost during the process. Reference objects for the identity of the area are the same objects formed with community?s own dynamics, rendered permanent by speech and transference and ingrained/implanted to both memories of cities and communities. But sometimes radical sometimes traumatic interventions/meddlings by authorities which decide the development and variation/differentiation of areas result in abandoning city?s? past and memory.In consequence, with the interventions made without the consciousness of past, effects on spatial memory should be interpreted carefully; settlement identity and memory should be made sustainable as a prerequisite to transfer collective memory to next generations.