Bitkilerde yüksekliğe bağlı bazı fizyolojik değişimlerin incelenmesi

Abstract

ÖZET Bu çalışmada, 0,600 ve 1200 m yükseklikten toplanan Hedera helix, Plantago major ve Geranium rotundifolium türleri materyal olarak kullanılmıştır. Bu materyalde, yükseklik faktörüne bağlı olarak meydana gel mesi olası içsel hormon, fotosentetik pigment ve fotosentez metaboliz ması değişiklikleri gibi fizyolojik özelliklerin belirlenmesi amaçlan mıştır. 8u türlerin yapraklarından ekstre ve izole edilen IAA ve ABA mik tarları spektrofotometrik yöntemle belirlenmiştir. Sonuçlara göre.yap- raklardaki IAA miktarının, Hedera helix ve Geranium rotundifolium 'da 0 ila 600 m arasında attığı, Hedera helix 'te 600-1200 m arasında azaldı ğı görülmüştür. Plantago major 'da ise, artan yükseklikle birlikte IAA miktarının azaldığı bulunmuştur. Bitki ekstraktlarındaki IAA ve ASA'nın aktivitesi biyolojik testlerle ölçülememiştir. Bitki yaprak ekstraklarındaki GA3 ve GA benzeri aktivite, marul hipokotil biyolojik testiyle ölçülmüştür. Elde edilen sonuçlara göre, 600 m yükseklikten toplanan Geranium rotundifolium ve Hedera helix 'de, 1200 m yükseklikten toplanan Plantago major 'da, önemli bir gibberellin aktivitesi bulunmuştur. Yükseklik artışına bağlı olarak, genelde her üç bitki türünde de, klorofil a, b ve karotenoid pigment miktarının azaldığı saptanmıştır. Bununla birlikte, klorofil a/klorofil b oranında yüksekliğe bağlı önem li bir değişme görülmemiştir. Bitki türlerinde fotosentetik metabolizma tipini belirlemede, depo karbonhidrat çeşiti ve miktarları arasındaki ilişki temel alınmıştır. Buna göre, yapılan analizler sonucu, 0 m'de C3-C, ara tip olarak saptanan Plantago major ve Geran i um rotundifi1ium türlerinin, yükseklik ar tışına bağlı olarak, C. tipi fotosentetik metabolizmaya geçiş göstedi- ği bulunmuştur. C^ tipi metabolizmaya sahip Hedera türünde ise, yüksek lik faktörü fotosentez metabolizma tipini etkilememektedir. Sonuç olarak, yükseklik faktörünün, bitkilerde adaptasyon sağlayıcı fizyolojik değişikliklere neden olduğu söylenebilir. 32

SUMMARY In this study, Hedera helix, Plantago major and Geranium rotundi- folium collected from 0,600 to 1200 meters altitude were used as mate rial. The objective of this study is to determine possible changes in the levels of endogenous hormones, photosynthetic pigments and metabo lism due to altitude. IAA and ABA contents extracted and isolated from the leaves of these species were detected by using the spectrophotometric method. Ac cording to the results, an increase in IAA content in H. helix and G.ro- tundi folium from the sea level to 600 m and a decrease in H. helix from 600 m to 1200 m were observed. In P. major, IAA content was found to be decreased with an increase in altitude. No IAA and ABA activities has been observed in plant extracts. GA- and GA-like activity in plant leaf extracts were measured by lettuce hypocotyl bioassay. According to the present results, an impor tant gibberellin activity has been found in G. rotund i folium and H. he lix collected from 600 m and in P. major from 1200 m. In general, there was a decrease in the content of chlorophyll a, b and carotenoid pigments depending upon an increase in the altitude. However.no significance changes in the ratio of chl.a/chl.b were found depending on the altitude. Determination of type of photosynthetical. metabolism in. experi mental plants were based on relationships between type and contents of stored cabohydrates. The results obtained show that, G.rotundifolium and P. major has occured as intermediate between C3 and C, at sea level while same species has shifted their metabolism into C, with increase in altitude. However, there were no effects of altitude on the type of photosynthetical metabolism in H. helix with C. type of metabolism. Pinally.it may be concluded that, as a factor, altitude can cause some physiological changes providing adaptation in plants. 33