Otoyol peyzaj planlamasında kullanılmaya uygun bazı doğal otsu ve odunsu bitkilerin otoyol ve fidanlık koşullarında yetiştirilme olanakları üzerinde araştırmalar

Abstract

ÖZET OTOYOL PEYZAJ PLANLAMASINDA KULLANILMAYA UYGUN BAZI DOĞAL OTSU VE ODUNSU BİTKİLERİN OTOYOL VE FİDANLIK KOŞULLARINDA YETİŞTİRİLME OLANAKLARI ÜZERİNDE ARAŞTIRMALAR YILMAZ, Rüya Doktora Tezi, Peyzaj Mimarlığı Bölümü Tez Yöneticisi: Prof. Dr. Ümit ERDEM Ağustos 1999, 218 Sayfa Yeryüzündeki doğal kaynakların sınırlılığı, otoyol çalışmalarının da planlama, aşamasından itibaren doğal kaynak yönetimi ve çevre duyarlı planlama çerçevesinde ele alınması zorunluluğunu ortaya koymuştur. Çünkü her otoyol, peyzajda yeni bir yırtma, yeni bir parçalanma oluşturur. Otoyol yapımında oluşan şevlerin onarılarak yeniden kazandırılması, otoyolun geçtiği yörelerdeki alan kullanımlarının değişime uğraması, özellikle tarım alanları gibi özgün dokuların zarar görmeden uygulamanın gerçekleştirilebilmesi, değişen dokunun yeniden kazanılabilmesi, otoyollarda da, çok yoğun ekolojik bir irdelemeyi gerektirmektedir. Böyle bir irdeleme ile ancak doğru planlamaya ulaşılabilecektir. Gelişen nüfus, kentleşme ve ekonomik dokuya bağlı olarak ulaşımda zorunlu duruma gelen otoyollar, her ne kadar doğru planlansa da doğaya yeniden kazandırılması, için ayrı bir çalışma gereklidir. Böyle bir çalışma ise ancak canlı dokuyu oluşturan bitkilerimizle gerçekleşebilecektir. Odunsu ve otsu yapıdaki bu bitkilerimiz özellikle ekolojik koşullara uygun olarak seçilme durumundadır. Bu çalışmada, işte bu nedenlerle, İzmir - Aydın Otoyolu örnek alam ele alınmış, konuyla ilgili literatür bilgileri ışığında, otsu ve odunsu bitkilerin, otoyol ve fidanlık koşullarında yetiştirilme ve üretim denemeleri yapılarak, uygulamaya yönelik bilimsel veriler ortaya konulmaya çalışılmıştır. İzmir - Aydın Otoyolu ve Bornova - İzmir alanlarında, yüzey erozyonu kontrolünde önemli olan otsu bitkilerden, Cynadon dactylon L. (Bermuda çimi) ve Trifolium repens L. ( Ak üçgül) türleri kapatma oram yönünden en başarılı bitkiler olarak ortaya çıkmıştır. Toprak stabilizasyonu yönünden ise odunsu bitkiler önemlidir. Bu durumagöre araştırmada, tutma oram bakımından Spartium junceum L. (İspanyol katırtırnağı) ve Cistus creticus L. (Tüylü laden), kaplama oram bakımından Cistus creticus L. (Tüylü laden) ve Myrtus communis L. (Mersin), boy uzunluğu bakımından Spartium junceum L. (İspanyol katırtırnağı) ve Vitex agnus-castus L. (Hayrt), kök uzunluğu bakımından ise Quercus. coccifera L. (Kermes meşesi) Spartium junceum L. (İspanyol katırtırnağı) ve Pisticia lentiscus L. (Sakız ağacı) bitkilerinin Ege bölgesi'nde otoyol koşullarında yetiştirilmesinin uygun olacağı sonucuna varılmıştır. Doğal bitkilerin, onarım alanlarında yetiştirilmesi ile ilgili daha uzun süreli araştırmaların yapılması ve üretimlerinin teşvik edilmesi ile ilgili çalışmaların sürdürülmesi ayrıca bir gereksinim olarak belirlenmiştir. Anahtar Kelimeler : Otoyol, Peyzaj Planlama, Otsu - Odunsu Doğal Bitkiler

VII ABSTRACT RESEARCH ON THE POSSIBILITIES OF CULTIVATING CERTAIN NATURAL HERBACEAOUS AND WOODY PLANTS SUITABLE IN HIGHWAY LANDSCAPE PLANNING IN NURSERY AND HIGHWAY CONDITIONS YILMAZ, Rfiya PhD in Landscape Architecture Supervisor: Prof.Dr. Ümit ERDEM August 1999, 218 Pages The fact that the natural resources offered by the earth are limited has made it imperative that highway construction be handled in conformity with natural resource management and ecology- sensitive planning from the beginning, for each highway brings about a slit and a split in the landscape. Reclamation of the slopes formed during the construction of the highway, variations in the usage of the area along the route of the highway, and particularly the preservation of the original structure, such as agricultural areas, without further damage and reclamation of the structure having undergone changes all call for an intensive ecological study on highways as well. Only through such a study can proper planning be achieved. However well it may be planned, the reclamation of highways, which have become essential owing to expanding population, urbanization and economic structure, requires a separate study itself. Such a study could only be realized by means of plants malcing up the living structure. These woody and herbaceaous plants need to be selected according to ecological conditions in particular. For reasons mentioned afore, îzmir- Aydın Highway was taken as a trial area. Under the light of literature relevant to this issue herbaceaous and woody plants were subjected to production tests under highway and nursery conditions; thus scientific data with respect to prospects of application were tried to be established. In a study conducted on Izmir-Aydin Highway and Bornova- Izmir area, Cynadon dactylon (Bermuda grass) and Trifolium repens (White clover), important herbaceaous plants in the management of surface erosion, have proved to be the most successful species for the purpose of groundcovering. As for soil stabilization, however, woody plants have been especially important. Accordingly, it was concludedVIE that, in the highway conditions of the Aegean Region, it would be wost suitable to cultivate Spartium junceum (Spanish broom) and Cistus creticus (Rock rose) for binding purposes, Cistus creticus (Rock rose) and Myrtus communis (Myrtle) for groundcovering, Spartium junceum (Spanish broom) and Vitex agnus-castus (Chaste tree) for length, and Quercus coccifera (Kermes Oak), Spartium junceum (Spanish broom) and Pistacia lentiscus (Mastic tree) for root length. It was also determined that it would also be necessary to carry out longerterm research on cultivating natural plants in the reconstruction areas, and to keep up studies fostering their production. Keywords: Highway, Landscape Planning, Herbaceaous and Woody Plants