19. yüzyıl Osmanlı basınındaki belagat tartışmaları ışığında edebiyatın dönüşümü

Abstract

Bu çalışmada 19. yüzyılın son çeyreğindeki Osmanlı basınında meydana gelen belagat tartışmaları, edebiyat kavramının değişim ve dönüşümü bağlamında incelenmektedir. Türk edebiyatında belagat üzerine yapılan çalışmalar kelimenin edebiyatla ilişkisinden çok dille olan bağına ağırlık vermiştir. Belagatin edebiyatla ilişkisi dil ve alfabe münakaşaları içinde arka plana itilmiştir. Oysa Arapça'dan bağımsız, kendine özgü, `millî` bir belagat arayışı edebiyatla yüzleşmeyi gerektirir. Bu yüzleşme ise hem eski hem de yeni edebiyatladır. Osmanlı'nın gelişme için değişim fikriyle 18. yüzyıldan itibaren Batı'ya yönelmesi, sonraki yüzyılda edebî alanda yeni fikirler ve türler doğurmuştur. Bu yeni fikirlerden biri Osmanlı belagatinin Arap belagatinden ayrı olması gerekliliğidir. Bu yeni görüş, karşısında geleneğin dilini ve edebiyatını bulmuş ve ortaya çıkan çatışmada belagat, içinde barındırdığı dilden sıyrılarak yeni bir edebiyat anlayışına kaynaklık etmiştir. Bu bağlamda, belagat tartışmalarının edebî münakaşalardaki yeri tartışmaya açılacaktır.Tezin amacı doğrultusunda ilk bölüm belagatin tarihçesi, belagat-edebiyat ilişkisi ve Türk edebiyatında belagatten oluşurken ikinci bölüm Tercümân-ı Hakîkat, Cerîde-i Havâdis, Vakit ve Tarîk gazetelerinden toplanan yazıların edebiyatın değişim ve dönüşümüyle ilişkisi çerçevesinde tasnifi ve incelenmesinden meydana gelmektedir. Tezin sonuç bölümünde ise yenileşme devri Türk edebiyatındaki edebî münakaşalar bağlamında belagat tartışmalarının yeri ve önemi tartışılacaktır.anahtar sözcükler: belagat, edebiyat, dil, tartışma

This study is an attempt to analyse the rhetorical argumentation style in the last quarter of the 19th century with consideration to influences on the literary style of the period. Studies on rhetoric more often than not have focused on langauge-related aspects, while the link between rhetoric and literature has been disregarded. Consequently, rhetoric as a literary discourse has been limited to discussions on language and alphabet. The formation of an authentic national rhetoric is influenced by both old and new literary traditions. The encounter with the West from the 18th century not only caused social change but also brought changes to the literary tradition. One such change was the idea of separating Ottoman rhetoric from its Arabic counterpart. In this manner, rhetoric came to embody a new literary style by eliminating previous lingual and literary discourses. Thus, the significance of discussions on rhetoric in literary circles is the main focus of this study.In the first section of this study, the history of Ottoman rhetoric, the relationship between rhetoric and literature, and finally, the rhetoric of Ottoman literature are examined. The second chapter focuses on particular periodicals, namely Tercümân-i Hakîkat, Cerîde-i Havâdis, Vakit and Tarîk. An analysis is undertaken of certain literary stylistic changes featured in these periodicals. The last section of this study examines the reformation period and its impact on Ottoman literature and literary discussions.Keywords: rhetoric, literature, language, argumentation