İşlev değişikliğinin aydınlatma tasarımına etkisinin Myrelaion sarnıcı örneğinde incelenmesi

Abstract

Koruma, tarihi yapıların özgün haliyle gelecek nesillere aktarılması ve bu kültürel mirasın sürekliliğini sağlamak için en az müdahale ile doğru yöntemler uygulanarak muhafaza edilmesi işidir. Bir yapının veya yapı grubunun korunmaya değer olabilmesi için kültürel, sanatsal, mimari, tarihi bir özelliğe sahip olması gerekir. Burada önemli olan, inşaa edilmesinin üzerinden ne kadar süre geçtiği değil sahip olduğu bu değerlerdir. Fiziksel olarak bozulmaya uğrayan tarihi yapıların ilk işlevi, çağdaş toplumla beraber değişen sosyo-kültürel özelliklere, mimari tasarım ve malzeme alanındaki gelişmelere uyum sağlamak için değişime ihtiyaç duyar. Yapıyı olduğu gibi muhafaza etmek yerine ona çağdaş toplumun gereksinimlerine uygun güncel bir işlev vermek hem sürdürülebilirlik ve ekonomik açıdan hem de kültürel mirasın taşıdığı maddi ve manevi unsurların gelecek nesillere aktarımı için önemlidir.Sarnıçlar suyun şehir merkezine taşındıktan sonra depolandığı yapılar olup genelde yer altında bulunurlar. Günümüzde özellikle İstanbul'da yer alan sarnıçların birçoğu yeniden işlevlendirilmiş veya işlevlendirilmektedir. Müze, sergi salonu, kapalı çarşı vb. değişik işlevlerle kullanılan bu yapılarda güncel işlevlerine uygun bir aydınlatma düzeninin oluşturulması kaçınılmazdır. Söz konusu düzenler, doğal ışığın mekâna alınmadığı kapalı sarnıçlarda yapay aydınlatma olarak karşımıza çıkmaktadır. Kapalı sarnıçlarda yapay aydınlatma tasarımı yapılırken, kullanıcı görsel konforunu sağlamak, aygıt yerleşimlerinde yapının özgünlüğünü bozmamak, enerji açısından verimlilik sağlamak vb. kriterler dikkate alınmalıdır. Bu tez kapsamında, önce yeniden işlevlendirme, tarihi yapılarda koruma ve aydınlatma konuları ele alınmıştır. Ardından, günümüzde kapalı çarşı olarak yeniden işlevlendirilen İstanbul-Fatih ilçesinde bulunan Myrelaion Sarnıcı'nın giriş, mağaza ve dolaşım alanlarına yönelik mevcut yapay aydınlatma düzeninin özellikleri nesnel yöntemlerle (yerinde belirleme ve ölçme) incelenmiştir. Daha sonra, Dialux Evo 8.1 aydınlatma simülasyon programında modellenen dolaşım alanları için hesaplamalar yapılmış, yerinde ölçme ve hesap sonuçları ilgili standartta verilen aydınlatma ölçütleri açısından irdelenmiştir. Çalışmada ayrıca, Myrelaion Sarnıcı'nın dolaşım alanlarına, mimari özelliklerinden olan tonozlara ve tez kapsamında yeni kurgulanan dinlenme alanına yönelik yapay aydınlatma düzeni önerileri verilmiştir. Çalışma 8 bölümden oluşmaktadır.Bölüm 1'de literatür özeti, tezin amacı ve hipotezi verilmiştir. Bölüm 2'de tarihi yapılarda koruma kavramı ve yeniden işlevlendirme konusu ele alınmıştır. Bölüm 3'te yeniden işlevlendirilen tarihi yapılarda aydınlatma konusu incelenmiştir. Bölüm 4'te sarnıçlar ile ilgili genel tanımlar ve İstanbul'da yer alan yeniden işlevlendirilmiş sarnıçlar hakkında bilgiler verilmiştir.Bölüm 5'te tez kapsamında ele alınan Myrelaion Sarnıcı'nın tarihçesi ve mimari özellikleri açıklanmıştır.Bölüm 6'da Myrelaion Sarnıcı'nın giriş, mağaza ve dolaşım alanlarındaki mevcut aydınlatma düzenine ilişkin nesnel inceleme ve değerlendirmeler sunulmuştur.Bölüm 7'de Myrelaion Sarnıcı'nın dolaşım ve dinlenme alanları ile tonoz bölümlerine yönelik oluşturulan yapay aydınlatma önerileri aktarılmıştır. Bölüm 8'de tez kapsamında yapılan çalışmalarla ilgili genel değerlendirmeler ve sonuçlar verilmiştir.Anahtar Kelimeler: Tarihi yapı, kapalı sarnıç, yapay aydınlatma, Myrelaion sarnıcı.

Protection is the work of transferring historical buildings to future generations in their original form and preserving this cultural heritage with the right methods with minimum intervention to ensure continuity. A structure or group of buildings must have a cultural, artistic, architectural and historical character to be worth the protection. What is important here is not how long it takes to build, but these values.The first function of the physically deteriorated historical structures requires change with the modern society to adapt to changing socio-cultural characteristics, economy, architectural design and materials. Rather than preserving the structure as it is, it is important to give an up-to-date function to the needs of the contemporary society, both for sustainability and economics, and for the transfer of the material and spiritual elements of cultural heritage to future generations.Closed cisterns are structures in which water is stored after transport to the city center and are usually found underground. Nowadays, most of the cisterns in Istanbul are re-functionalized or functional. It is inevitable to create a lighting system suitable for the current functions in these buildings which are used with different functions such as museum, exhibition-invitation hall, closed market and similar. These arrangements appear as artificial lighting in closed cisterns where natural light is not placed. When designing artificial lighting in closed cisterns, it provides the visual comfort of the user, to disrupt the originality of the structure in the device settlements, to provide energy efficiency and similar criteria.Within the scope of this thesis, firstly, re-functionalization, conservation and lighting of historical buildings were discussed. Then, the current artificial lighting pattern in the entrance, store and circulation areas of the Myrelaion Cistern in the Fatih district of Istanbul, which is now re-functional as a closed bazaar, were examined by objective methods (on-site determination and measurement). Later, calculations were made for the circulation areas modeled in the Dialux Evo 8.1 lighting simulation program and on-site measurement and calculation results were examined in terms of lighting criteria given in the relevant standard. In addition, artificial lighting arrangements were proposed for the circulation areas of Myrelaion Cistern, vaults of architectural features and the newly constructed recreation area within the scope of the thesis. The study consists of 8 chapters.In Chapter 1, literature summary, the aim of the thesis and hypothesis are given.In Chapter 2, the concept of conservation and re-functionalization in historical buildings are discussed.In Chapter 3, lighting of historical buildings which have been re-functionalized has been examined.In Chapter 4, general definitions of cisterns and information about re-functionalized cisterns in Istanbul are given.In Chapter 5, the history and architectural features of the Myrelaion Cistern examined in this thesis are given.In Chapter 6, objective review and evaluation of the current lighting pattern in the entrance, store and circulation areas of the Myrelaion Cistern are presented.In Chapter 7, the artificial lighting suggestions for the circulation and recreation area of the Myrelaion Cistern and the vault sections were presented.In Chapter 8, general evaluations and results related to the studies conducted within the scope of the thesis are given.Keywords: Historical building, closed cistern, artificial lighting, Myrelaion cistern.