Kütüphane okuma salonlarında aydınlatma ve bir inceleme

Abstract

Aydınlatmada temel amaç görsel konfor koşullarının sağlanmasıdır. Aydınlatma tekniğinde görsel konfor, görsel algılama için gerekli olan öğelerin (göz, aydınlatan ışık ve aydınlanan maddesel varlık) özelliklerine bağlı olarak, belli ölçütlerle tanımlanır. Bu ölçütler genel olarak; bakılan alanın tüm ayrıntılarının rahatça görülmesi, yüzey biçimlerinin, iki ve üç boyutlu dokuların doğru algılanabilmesi, renklerin doğru görülebilmesi ve renk ayrımlarının algılanabilmesi, görsel algılamanın rahat bir şekilde uzun süre sürdürülebilmesi olarak sıralanabilir. Ancak, sağlanması gereken görsel konfor koşulları hacmin işlevi, gerçekleştirilen eylem türü, kullanıcı yaşı vb. etkenlere göre değişiklik gösterebilmektedir. Bir mekânda kullanılan aydınlatma tekniği ve yapılan aydınlatma tasarımı kullanıcı performansını doğrudan etkilemektedir.Değişik özellikteki kullanıcılara hizmet eden kütüphane yapıları, kültür ve bilgi merkezi olarak işlevlerini sürdürmekte olup sosyal ve ekonomik gelişmeye yaptığı katkılarla geçmişten günümüze, bilgi toplumlarının vazgeçilmez bir parçası olmuştur. Kütüphaneler çalışma salonları, idari bölümler, depo vb. değişik işlevli hacimleri barındıran yapılardır. Özellikle üniversitelerin çalışma salonları hem kütüphane yapısının en büyük alanına sahip olan hem de günümüzde genellikle 7/24 açık olarak kullanıcılara hizmet veren mekânlardır.Kütüphanelerde temel olarak okuma, yazma, kitap ödünç alıp verme gibi eylemler yapılmaktadır. Kullanıcıların bu eylemleri verimli gerçekleştirebilmeleri için uygun fizik ortam koşullarının oluşturulması gerekmektedir. Kütüphane yapılarında, mekânın işlevine uygun doğal ve yapay aydınlatma düzenlerinin tasarlanması ile görsel konforun sağlandığı hacimler oluşturularak, kullanıcıların çalışma verimi arttırılabilir.Kütüphanelerde yapay enerjinin bir bölümünün aydınlatma için kullanıldığı düşünüldüğünde, başarılı olarak tanımlanabilecek bir aydınlatma tasarımında etkin enerji kullanımı da göz önünde bulundurulmalıdır. Doğal aydınlatmanın var olduğu mekânlarda, günışığından yeterli düzeyde yararlanılıp, gerektiğinde yapay aydınlatma kullanmak, sürdürülebilir ve ekonomik bir tasarım anlayışıdır. Bu bağlamda, kütüphane yapılarında da doğal ışıktan olabildiğince yararlanılmalıdır.Yapılan bu çalışmanın amacı, kütüphane yapılarının çalışma/okuma mekânlarında sağlanması gereken aydınlatma, iyi görme koşulları ve etkin enerji kullanımına ait genel ilkelerin verilmesi, örnek bir yapının mevcut aydınlatma düzenlerinin ilgili ölçütler ve standartlar kapsamında nesnel ve öznel yöntemlerle incelenip, değerlendirilmesi ve öneriler sunulmasıdır. Çalışma 6 bölümden oluşmaktadır. Bölüm 1'de konuya giriş yapılarak, çalışmanın literatür özeti, amacı ve hipotezi sunulmuştur.Bölüm 2'de kütüphane yapıları ile ilgili genel bilgi verilmiş, kütüphanelerin sınıflandırılması ve tarihçesi ele alınmıştır.Bölüm 3'te kütüphanelerde yapılan eylemler kapsamında aydınlatmanın önemi ile görsel konfor koşullarının sağlanmasında gerekli olan aydınlatma ilkeleri verilmiştir. Bölüm 4'te tez kapsamında örnek olarak incelenen Yıldız Teknik Üniversitesi Şehit Prof. Dr. İlhan Varank Kütüphanesi ve kütüphanede seçilen çalışma salonunun mimari özellikleri ve mevcut aydınlatma düzenleri ele alınmıştır.Bölüm 5'te, önceki bölümde verilen aydınlatma ilkeleri doğrultusunda ele alınan kütüphane yapısı/çalışma salonunda yapılan nesnel (ölçme ve hesaplar) ve öznel (anket) incelemeler ve bu inceleme sonuçlarının değerlendirilmesi sunulmuştur.Bölüm 6'da genel aydınlatma düzenine ilişkin yapay ve bütünleşik aydınlatma önerileri sunulmuştur.Bölüm 7'de yapılan bu çalışma ile ilgili genel değerlendirme ve sonuçlar verilmiştir.

The basic purpose of lighting is to provide visual comfort conditions. Visual comfort in the lighting technique is defined by certain criteria, depending on the characteristics of the elements required for visual perception (eye, illuminating light and illuminated material asset). These criteria are generally; all the details of the area to be seen easily, surface forms, two and three-dimensional textures to be perceived correctly, colors to be seen correctly and color separations to be perceived, visual perception to be maintained for a long time comfortably. However, the visual comfort conditions that must be provided are the function of the volume, the type of action performed, user age, and so on. It may vary according to factors. The lighting technique and lighting design used in a space directly affect user performance.The library buildings serving different types of users serve as culture information centers and have been an indispensable part of the information societies from the past to the present with their contributions to social and economic development. Library buildings include different functional volumes such as workspaces, administrative departments, warehouses and introduction areas. Especially, study halls of the universities have the largest area of the library building, and nowadays they are usually open 24/7.In libraries, activities such as reading, writing and borrowing books are made. Appropriate physical environment conditions need to be established so that users can perform these actions efficiently. In library buildings, by designing the natural and artificial lighting arrangements suitable for the function of the space, visual comfort can be created and the working efficiency of the users can be increased.Considering that most of the artificial energy is used for lighting in library buildings, effective energy use should be considered in a successful lighting design. In places where natural lighting is available, using the sun sufficiently and using artificial lighting when necessary is a sustainable and economical design approach. Therefore, in libraries natural light should be used as much as possible.The aim of this study is to provide the general principles of lighting, good vision conditions and effective energy use in the study / reading spaces of library buildings, to evaluate and to present suggestions of the existing lighting arrangements of a sample structure with objective and subjective methods within the scope of relevant criteria and standards. The study consists of 6 chapters.In chapter 1, introduction of the literature, purpose and hypothesis are presented.In chapter 2, general information about library structures is given and the classification and history of libraries are discussed.In Chapter 3, the principles of illumination and the principles of lighting necessary for providing visual comfort conditions are given within the scope of the actions taken in libraries.In Chapter 4, architectural features and the existing lighting schemes of Yıldız Technical University Şehit Prof. Dr. İlhan Varank Library and its selected study hall were discussed.In Section 5, objective (measurement and calculations) and subjective (survey) investigations were made In the library building and the study hall which in accordance with lighting principles, given in the previous chapters and evaluations of these were presented.In Chapter 6, general lighting system suggestions were given.In Chapter 7, general evaluation and results of the study were given.