Ekonomik büyüme, reel döviz kuru ve dış ticaret arasındaki nedensellik ilişkileri: 2003-2017 Türkiye örneği

Abstract

Son yıllarda ekonomik büyümenin kaynakları üzerine yapılan çalışmaların dış ticaret konusu üzerine yoğunlaştığı görülmektedir. Globalleşen dünyada ihracat ve ithalatın hem reel ekonomi hem de finansal ekonomi üzerinde büyük bir etkisi vardır.Bu çalışmanın amacı; Türkiye'nin 2003-2017 dönemlerine ait üçer aylık veriler kullanılarak reel GSYİH, toplam ihracat, toplam ithalat ve reel döviz kuru arasındaki nedensellik ilişkilerini VAR modeline dayalı Granger Nedensellik Testi yöntemiyle analiz etmek ve yorumlamaktır. Literatürdeki; ihracat-ekonomik büyüme, ithalat-ekonomik büyüme, dış ticaret hadleri-ekonomik büyüme, ihracat-reel döviz kuru, ithalat-reel döviz kuru, dış ticaret hadleri-reel döviz kuru şeklinde yer alan ve nedensellik ilişkileri incelenen çalışmalardan dört değişkenin birlikte ele alınması ile farklı olup bu açıdan katkı sağlamıştır. Çalışmada, ekonomik büyüme (reel GSYİH), dış ticaret (toplam ihracat- toplam ithalat) ve reel döviz kuru değişkenleri kullanılmıştır. Değişkenlerin grafiksel analizleri yapılarak düzey değerlerinde durağan olmadıkları tespit edilmiş Genelleştirilmiş Dickey- Fuller (ADF) birim kök testine göre birinci dereceden farkları alınarak durağan hale getirilmişlerdir. Değişkenlere CUSUM ve CUSUM kare testleri uygulanarak yapısal kırılmanın olmadığı tespit edilmiştir. Uygun gecikme uzunluğunun belirlenmesinden sonra kurulan VAR modeline, otokorelasyon ve değişen varyans probleminin olup olmadığını tespit etmek için LM Testi ve Heteroskedasticity Testi uygulanmıştır. Bu testlerin sonuçlarına göre otokorelasyon ve değişen varyans probleminin olmadığı sonucuna ulaşılmıştır.Bu çalışmadan üç temel sonuç elde edilmiştir. Bunlardan ilki, Johansen Eşbütünleşme analizi ile JJ- Koentegresyon testine göre, reel GSYİH, toplam ihracat, toplam ithalat ve reel döviz kuru arasında uzun dönem ilişki olmadığı sonucudur.İkincisi, vektör otoregresif model (VAR) çerçevesinde uygulanan Granger nedensellik testlerinde, Türkiye ekonomisi için kısa dönemde bağımsız değişkenlerdeki değişmelerin büyük ölçüde bağımlı değişken üzerinde etkili olmadığı sonucuna ulaşılmıştır. Sadece ihracatın bağımsız değişken ve ithalatın bağımlı değişken olduğu durumda ihracattan ithalata doğru tek yönlü bir nedensellik ilişkisi olduğu sonucu elde edilmiştir. Sonuncusu ise, Reel GSYİH, toplam ihracat, toplam ithalat ve reel döviz kuruna uygulanan etki tepki analizi ile varyans ayrıştırmasından elde edilen sonuçların birbirleri ile tutarlılık göstermesidir. Elde edilen bulgulardan ilki; büyüme, toplam ihracat ve reel döviz kuru değişkenleri diğer değişkenlerden ziyade en güçlü kendileri tarafından açıklanmaktadır. İkincisi; toplam ithalatı en fazla açıklayan değişkenler sırasıyla reel GSYİH, toplam ithalat ve toplam ihracatın şoklarına aittir. Anahtar Kelimeler: Reel Döviz Kuru, Reel GSYİH, İhracat, İthalat, Johansen Eşbütünleşme Analizi, JJ- Koentegrasyon Testi, Vektör Otoregresif (VAR) Modeli, Granger Nedensellik Testi, Etki Tepki Analizi, Varyans Ayrıştırması, Türkiye

In recent years, studies on the sources of economic growth have been concentrated on the subject of foreign trade. In a globalizing world, exports and imports have a big impact on both the real economy and the financial economy.The aim of this study is; Turkey's 2003-2017 period to quarterly using three months datas real GSYIH of total exports, total imports and the real exchange rate based on the VAR model of the causal relationship between Granger Causality Test methods to analyze and interpret it. In the literature; export-economic growth, import-economic growth, foreign trade terms-economic growth, export-real exchange rate, import-real exchange rate, foreign trade terms-real exchange rate, and causality relations are examined in four variables in the form of the studies have been different and contributed from in this respect.In the study, economic growth (real GDP), Foreign Trade (total exports - total imports) and real exchange rate variables are used. Graphical analysis of the variables was found to be non-stationary in the level values and was stabilized by taking first order differences according to the Generalized Dickey-Fuller (ADF) unit root test. By applying Cusum and Cusum Square tests to the variables, no structural breakage was detected. After the determination of the appropriate delay length LM test and Heteroskedasticity Tests were applied to determine autocorrelation and the changing variance problem whether or not. According to the results of these tests, it has been concluded that there is no autocorrelation and changing variance problem. Three main conclusion were obtained from this study; according to the JJ Cointegration test, with the Johansen Cointegration analysis the first is that there is no long - term relationship between real GDP, total exports, total imports and real exchange rates.Secondly, in Granger causality tests carried out within the framework of vector autoregressive model (VAR), it was concluded that the changes in the independent variables in the short-run for the Turkish economy did not affect the dependent variable significantly. It has been concluded that there is a one-way causality relationship between exports and imports only where exports are independent variables and imports are dependent variables. The last one is that the results obtained from the analysis of impact-response to real GDP, total exports, total imports and real exchange rates and the separation of variance are consistent with each other. The first of the findings; The variables of growth, total exports and real exchange rates are explained by the most powerful ones rather than other variables. Latter; The variables explaining the total imports the most belong to real GDP, total imports and total exports shocks respectively.Keywords: Real Exchange Rate, Real GDP, Exports, Imports, Johansen Cointegration Analysis, JJ-Cointegration Test, Vector Autoregressive (VAR) Model, Granger Causality Test, Impact Response Analysis, Variance Decomposition, Turkey