Davraz dağı (Isparta) bazı doğal dağ ada çayı (sideritis spp.) taksonlarının yaprak ve çiçek uçucu bileşenlerinin belirlenmesi

Abstract

Bitki coğrafyası açısından Akdeniz ve İran-Turan Flora bölgelerinin kesişim yerinde bulunan Isparta ilinin florası için yapılan floristik araştırmalara göre toplam 2280 değişik bitki taksonunun yayılış yaptığı, bunlardan 190 tanesinin tıbbi, aromatik ve parfüm, 160 tanesinin ise baharat değerinin yüksek olduğu bilinmektedir.Genellikle hoş kokulu bir veya çok yıllık otsular, nadiren çalılar veya ağaçların bulunduğu kozmopolit olan Lamiaceae familyası 546 tür, 45 cins ve toplamda 731 takson içermektedir. Lamiaceae familyasının üyesi olan Sideritis cinsi subtropik ve orta bölgelerde geniş bir yayılış gösteren, pilos veya tomentos tüylü, yaprakları tam kenarlı veya dişli, brakteolleri yaprak biçiminde, kaliks tüpsü veya çan biçiminde, 5-10 damarlı, 5 dişli, korolla genellikle sarı, bazen beyaz veya kırmızı, yaklaşık 20-90 cm yüksekliğinde bir veya çok yıllık otsular yada küçük çalılardır. Türkiye Sideritis cinsinin 2 ana gen merkezinden biri olduğu için endemizm oranı (% 79.5) oldukça yüksektir. Bu çalışmada, Davraz Dağı 'nda yayılış gösteren 4 farklı doğal Sideritis L. taksonlarının yaprak ve çiçekleri 2017-2018 yılları arasında üç farklı örnek alandan toplanmıştır. Katı faz mikro ekstraksiyon tekniği (SPME) kullanılarak, gaz kromatografisi kütle spektroskopisi (GC-MS) ile Sideritis condensata (Boiss. & Heldr.) subsp. condensata'nın yaprak ve çiçeklerinde 1 nolu örnek alanda 45, 2 nolu örnek alanda 40 ve 3 nolu örnek alanda 39 olmak üzere toplam 62 adet farklı uçucu bileşen, Sideritis hispida P. H. Davis 'nın yaprak ve çiçeklerinde 1 nolu örnek alanda 42, 2 nolu örnek alanda 40 ve 3 nolu örnek alanda 44 olmak üzere toplam 46 adet farklı uçucu bileşen, Sideritis libanotica Labill. subsp. linearis'in yaprak ve çiçeklerinde 1 nolu örnek alanda 40, 2 nolu örnek alanda 43 ve 3 nolu örnek alanda 41 olmak üzere toplam 54 adet farklı uçucu bileşen ve Sideritis perfoliata L.'nın yaprak ve çiçeklerinde 1 nolu örnek alanda 42, 2 nolu örnek alanda 37 ve 3 nolu örnek alanda 41 adet olmak üzere toplam 59 adet farklı uçucu bileşen tespit edilmiştir. Sideritis condensata (Boiss. & Heldr.) subsp. condensata'nın β-Pinene (%11.44, %11.44, %12.29), 3-Octanol (%11.83, %11.90, %11.73), Limonene (%15.31, %14.37, %14.52), Caryophyllene (%13.55, %12.04, %17.31) oranlarıyla, Sideritis hispida P. H. Davis 'nın (E)-2-Hexenal (%10.22, %13.04, %12.03), β-Myrcene (%35.08, %36.54, %35.86), Caryophyllene (%10.07, %11.78, %11.26), p-Cymene (%9.64, %8.80, %8.11) oranlarıyla, Sideritis libanotica Labill. subsp. linearis'in (E)-2-Hexenal (%18.84, %19.32, %22.24), 3-Octanol (%22.19, %19.11, %20.87), Limonene (%14.70, %13.73, %10.77), Caryophyllene (%10.82, %12.10, %10.32) oranlarıyla ve Sideritis perfoliata L.'nın α-Pinene (%41.83, %51.02, %41.92), β-Pinene (%11.46, %11.30, %12.47), Limonene (%11.90, %11.12, %10.71), Caryophyllene (%12.17, %12.11, %10.49) oranlarıyla ana bileşenleri olarak belirlenmiştir. Caryophyllene bileşeni Davraz Dağı 'nda yayılış gösteren 4 farklı doğal Sideritis L. taksonlarının her birinde ana bileşenler arasında tespit edilmiştir. Limonene bileşeni ise Sideritis hispida P. H. Davis taksonu hariç diğer 3 taksonda ana bileşenler arasında belirlenmiştir. Yörede doğal çay olarak tüketilen bitkilerin ekonomik değerinin ortaya konulmasında ve bilinçli tüketiminin sağlanmasında bu çalışma ile bir alt yapı oluşturulmuştur.

According to the floristic studies conducted for the flora of Isparta province located at the intersection of the Mediterranean and Iran-Turan Flora regions in terms of plant geography, it is known that a total of 2280 different plant taxa are distributed, 190 of them are medicinal, aromatic and perfume and 160 of them have high spice value.The Lamiaceae family which is usually a fragrant or perennial herb, is rarely cosmopolitan with shrubs or trees, contains 546 species, 45 genera and a total of 731 taxa. Sideritis that is a member of the Lamiaceae family, has a wide distribution in subtropical and middle regions. It is pilos or tomentos hairy, leaves are full-edged or toothed, brahteols are leaf-shaped, calyx tube or bell-shaped, 5-10 veins, 5 teeth, corolla usually yellow, sometimes white. or red, about 20-90 cm high or perennial grasses or small bushes. The endemism rate (79.5%) is quite high in Turkey where is one of the genetic center of Sideritis taxa.In this study, the leaves and flowers of 4 different natural Sideritis L. taxa, which are distributed in Davraz Mountain, were collected from three different sample areas between 2017-2018. Using by solid phase micro extraction (SPME) technique, with gas chromatography mass spectroscopy (GC-MS), total 62 volatile components of leaves and flowers for Sideritis condensata (Boiss. & Heldr.) subsp. condensata were found. 45 of them were in sampling stand 1, 40 components in samling stand 2 and also 39 in sampling stand 3. A total of 46 components were determined for for Sideritis hispida P. H. Davis. 42 of them were found in sampling stand 1, 40 components were in sampling stand 2 and also 44 in sampling stand 3. For Sideritis libanotica Labill. subsp. linearis, 54 totally components were determined. 40 of them were observed in sampling stand 1, 43 in sampling stand 2 and 41 in sampling stand 3. Total 59 volatile components of leaves and flowers for for Sideritis perfoliata L. were found. 42 of them were found sampling stand 1, 37 in sampling stand 2 and also 41 in sampling stand 3β-Pinene (11.44%, 11.44%, 12.29%), 3-Octanol (10.46%, 11.64%, 11.73%), Limonene (15.31%, 14.37%, 14.52%), Caryophyllene (13.55%, 12.04%, 17.31%) were determined as main components for Sideritis condensata (Boiss. & Heldr.) subsp. condensata; (E)-2-Hexenal (10.22%, 13.04%, 12.03%), β-Myrcene (35.08%, 36.54%, 35.86%), Caryophyllene (10.07%, 14.37%, 14.52%), p-Cymene (9.64%, 8.80%, 8.11%) for Sideritis hispida P. H. Davis; (E)-2-Hexenal (18.84%, 19.32%, 22.24%), 3-Octanol (21.31%, 15.59%, 20.22%), Limonene (14.70%, 13.73%, 10.77%), Caryophyllene (10.82%, 12.10%, 10.32%) for Sideritis libanotica Labill. subsp. linearis and also α-Pinene (41.83%, 51.02%, 41.92%), β-Pinene (11.46%, 11.30%, 12.47%), Limonene (11.90%, 11.12%, 10.71%), Caryophyllene (12.17%, 12.11%, 10.49%) for Sideritis perfoliata L. The Caryophyllene was identified among the main components in each of the 4 different natural Sideritis L. taxa that were distributed in Davraz Mountain. Limonene was determined among the main components in the other 3 taxa except Sideritis hispida P. H. Davis taxa.In this study, a sub-structure has been formed in order to reveal the economic value of the plants consumed as natural tea in the region and to provide conscious consumption.