Mekansal kapasite ölçütlerinin belirlenmesi üzerine bir yöntem araştırması: İzmir kenti ilköğretim okulları açık mekanları örneği

Abstract

Açık / Dış mekanlara yönelik kırsal rekreasyon alanlarında gerçekleştirilen kapasite belirleme çalışmalarının, tasarım ölçeğindeki kentsel mekanlara uyarlanmasını ve mekanların tasarımının kapasite faktörü göz önünde tutularak değerlendirilmesi için bir yöntem geliştirilmesini hedefleyen bu çalışmada, kentsel dış mekan tiplerinden okul bahçeleri araştırma alanı olarak belirlenmiştir. Bu bağlamda İzmir İli Metropol İlçe sınırları içinde bulunan 34 adet ilköğretim okulu tabakalı örnekleme yöntemiyle seçilmiştir. Araştırmanın veri toplama aşamasında araştırma alanları önceden hazırlanan gözlem formları aracılığıyla incelenmiştir. Ayrıca gözlem çalışmalarına ek olarak araştırma alanlarında bulunan 34 yönetici, 157 öğretmen ve 3649 öğrenciden oluşan toplam 3840 kişiyle kullanıcı anketleri gerçekleştirilmiştir. Çalışma sonucunda araştırma kapsamına dahil edilen ilköğretim okulları ekolojik, fiziksel, tesis / olanak ve sosyal kapasiteler başlığı altında değerlendirilmiştir. Mevcut ilköğretim okullarının ekolojik yönden çok sınırlı kapasitelere sahip olduğu, fiziksel kapasite açısından ise mevcut yasal mevzuattaki standartlara kısmen uygun olmalarına karşın yurt dışı ölçütlerinden çok uzakta olduğu görülmüştür. Araştırma alanlarının tesis / olanak kapasitesi yönüyle değerlendirmesinde ülkemizde konuya ilişkin yasal bir zorunluluk olmadığı ve bu nedenle mevcut ilköğretim okullarının bu yönden çok yetersiz olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Sosyal kapasiteyi belirleyen ölçütlerin temelini oluşturan, gereksinimlerin karşılanması ? deneyim kalitesi ? kullanıcı memnuniyeti yönüyle değerlendirilen araştırma alanlarında, yönetici ve öğretmenlerin memnuniyet derecelerinin düşük seviyede olduğu, öğrencilerin ise yaş gruplarına göre farklılıklar gösterdiği saptanmıştır. Gereksinimlerin karşılanması ve deneyim kalitesinin sınırlı düzeyde yaşandığı ilköğretim okullarının kamusal dış mekan olarak kullanımının da yok denecek kadar az olduğu görülmüştür.Elde edilen sonuçlar doğrultusunda okulların dış mekan kapasitelerinin artırılmasına yönelik çeşitli öneriler getirilmiştir. Kapasite belirleme çalışmalarının kentsel kamusal dış mekanlarda gerçekleştirilmesi için başlangıç oluşturacağı düşünülen çalışmada, geleceğe yönelik yapılabilecek çalışmalar konusunda da öneriler getirilmiştir.Anahtar Kelimeler: Kapasite, Mekansal kapasite, Okul bahçeleri, İlköğretim okulları, Kamusal (dış) mekanlar

In this study, it has been aimed to form a methodology in order to adapt the capacity determination studies which have been done in the open / outdoor rural recreation areas, to the urban areas in the design scale and also to design these spaces in the respect of capacity factor. As research areas the primary education schoolgrounds have been selected as examples of urban open spaces. In this context 34 primary education schoolgrounds have been selected in the boundary of Izmir City Metropole District via stratified sampling method. In the data collection stage of the study, the research areas have been observed by the previously developed observation forms. Also addition to the research area observations, questionnaires have been done to the total number of 3840 person (34 administrators, 157 teachers and 3649 students) at the research areas. As the result of the study, determinations have been done under the titles of ecological, physical, facility and social capacity. It has been seen that the existing primary education schools had limited ecological capacities; and also in the terms of physical capacity, the schools partially suits the existing legal provisions although the places were a great distance off the abroad criteria. When the research areas have been observed in the respect of facility capacity, it has been found that there was nothing in laws and regulations so it has been concluded that the schools were so deficient in this term. In an another stage of the study which searches supply of the necessities? experience quality ? user satisfaction that forms the basis of social capacity criteria in the research areas, it has been determined that the satisfaction of administrators and teachers were at low levels but the students? satisfactions were deferring depending on different age groups. Also it has been concluded that the primary education schoolgrounds? usage as urban public spaces were very little or none.Suggestions have been done in the light of collected data in order to upgrade the schools? open space capacities. In this study which has been considered as the beginning point of capacity determination studies in the urban public open spaces, also some suggestions have been done for the forthcoming studies.Key Words: Capacity, Spatial capacity, Schoolground(s), Primary education schools, Public (open) spaces