İnşaat sektörüne özgü iş sağlığı güvenliği yönetim sisteminin aksiyomlarla tasarımı ve performans ölçümü için yeni bir model önerisi

Abstract

İnşaat sektörü, iş sağlığı ve güvenliği (İSG) bakımından Dünya genelinde özel bir konuma sahiptir. Sektör, çalışma şartları bakımından en riskli sektörlerin başında yer almakta olup ölümle sonuçlanan iş kazası oranları bakımından tüm sektörler arasında en üst sıralarda yer almaktadır. Bu nedenle, inşaat sektöründe iş sağlığı ve güvenliği yönetimi önemli bir başlıktır. İş sağlığı ve güvenliği başlığında küresel ölçekte standardize edilmiş yönetim sistemi standartları olsa da bu standartlar sektörün kendine has dinamiklerini gözetmemektedir. Bu çalışmada, inşaat sektörünün en temel özellikleri arasında yer alan; proje bazlı, geçici süreli işlere uygun ve modern inşaat proje yönetim mekanizması içerisinde tanımlanabilecek bir iş sağlığı ve güvenliği yönetim sistemi (İSGYS) önerisi getirilmiştir. Belirtilen sistemin tasarımında ürün, sistem, yazılım gibi birçok alanda tasarım optimizasyonu için kullanılan aksiyomatik tasarım prensipleri (AT) tercih edilmiştir. Sistem tasarımı için öncelikle aksiyomatik tasarım yönteminin birinci aksiyomu olan bağımsızlık aksiyomu kullanılarak inşaat sektöründe İSG yönetimi için fonksiyonel gereksinimlere cevap veren ayrık bir yönetim sistemi tasarımı gerçekleştirilmiştir. Oluşturulan sisteminin tasarım kriterleri ve alt kırınımları, alanında deneyimli iş güvenliği uzmanlarının görüşleri alınarak analitik hiyerarşi prosesi (AHP) yöntemi ile ağırlıklandırılmıştır. Tasarım kriterlerinin ağırlıklarının belirlenmesi ile bukriterlerin sağlanıp sağlanmamasına odaklanan yeni bir performans analizi yöntemi oluşturulmuştur. Önerilen performans analizinin uygulaması büyük ölçekli bir inşaat projesinin ihale sürecinde uygulanmış ve ana yüklenici seçiminde İSG performans puanı önerilen yeni yönteme göre belirlenmiştir. İhaleyi kazanan yüklenicinin iş sağlığı ve güvenliği yönetim sisteminin derinlikli analizinin gerçekleştirilmesine yönelik ise aksiyomatik tasarım yönteminin ikinci aksiyomu olan bilgi aksiyomundan faydalanılmış ve bulanık mantık ile yüklenicinin faaliyet gösterdiği şantiye sahasında performans analizi yöntemi uygulanmıştır. Böylece bütünleşik bir performans analiz yöntemi gerçekleştirilmiştir. Çalışma kapsamında, inşaat sektöründe çalışan iş güvenliği uzmanlarının sektörde uygulanan kontrol tedbirlerinin güvenilirliği ile ilgili algıları araştırılmış ve sektördeki iş kazalarının azaltılmasına yönelik uzmanların yaklaşımları değerlendirilmiştir.Anahtar Kelimeler: İş sağlığı ve güvenliği yönetim sistemi, inşaat sektörü, aksiyomatik tasarım, iş sağlığı ve güvenliği performans analizi

The construction sector has a special position in terms of occupational health and safety worldwide. The sector is one of the most risky sectors in terms of working conditions and it ranks at the top among all sectors in terms of occupational accident rates resulting in fatalities. Therefore, occupational health and safety management is an important topic in the construction sector. Although there are globally standardized management system standards in occupational health and safety, these standards do not respect the dynamics of the sector. In this study, among the most basic characteristics of the construction sector; an occupational health and safety management system proposal can be defined within the modern construction project management mechanism, which is suitable for project based, temporary works.In the design of the system, axiomatic design theorem which is used for design optimization in many fields such as product, system and software is preferred. For the system design, firstly, the first axiom of AD theorem, the independence axiom, was designed to provide a discrete management system that meets the functional requirements for occupational health and safety management in the construction sector.The design criteria and sub-fractions of the system were weighted with analytical hierarchy process method based on the opinion of occupational safety experts experienced in the field. A new performance analysis method focusing on determining the weights of the design criteria and whether or not these criteria are met. The implementation of the proposed performance analysis was implemented during the tender process of a large-scale construction project and the OHS performance score was selected according to the proposed new method in the selection of the main contractor. In order to carry out in-depth analysis of the OHS management system of the contractor who won the tender, the information axiom, which is the second axiom of the axiomatic design, was utilized and the fuzzy logic and performance analysis method was applied in the construction site where the contractor operates. Thus, an integrated performance analysis method was implemented. Within the scope of this study, the perceptions of occupational safety experts working in the construction sector, on the reliability of the control measures applied in the sector were investigated. According to the results of the research, experts' approaches to reduce occupational accidents in the sector were evaluated.Keywords: Occupational health and safety management system, construction industry, axiomatic design, occupational health and safety performance analysis