Tek tohum nesli seleksiyon yöntemi ile geliştirilen aspir (Carthamus tınctorıus l.) hatlarının tarımsal ve teknolojik özelliklerinin belirlenmesi

Abstract

Bu tez çalışması, Isparta Uygulamalı Bilimler Üniversitesi Tarım Bilimleri ve Teknolojileri Fakültesi Tarla Bitkileri Bölümü'nde 2016 yılında yürütülmüştür. Liner olarak kullanılan Gelendost-2 (GE) hattı ile tester olarak kullanılan Centennial (CE), Montola 2000 (MO) ve W6 9822 (W6) çeşitlerinin melezlemesinden elde edilen ve F8 generasyona kadar tek tohum nesli seleksiyon yöntemi ile ulaşan 68 hat (20 adet GE×CE, 28 adet GE×MO ve 20 adet GE×W6) ve standart aspir genotipleri (Gelendost-2, Montola 2000, W6 9822, Dinçer 5-18-1, Remzibey-05, Balcı, Linas ve Olas) materyal olarak kullanılmıştır. Hatlar ve standart çeşitler deneme tesadüf blokları deneme desenine göre 3 tekerrürlü olarak ekilmişlerdir. Genotiplerde bitki boyu, yan dal sayısı, tabla sayısı, tabla çapı, tohum sayısı, 1000 tane ağırlığı ve tohum verimi gibi agronomik ve kabuk oranı, yağ oranı, yağ verimi ve yağ asitleri kompozisyonu gibi kalite özellikleri incelenmiştir. Elde edilen sonuçlara göre; 1000 tane ağırlığı, tohum verimi, yağ oranı ve yağ verimi özelliklerinin sırasıyla 30.2-51.0 g, 30.2-252.6 kg/da, % 25.1-35.4 ve 10.0-77.2 kg/da arasında değiştiği görülmüştür.GECE-11 ve 12 hatlarının 1000 tane ağırlığı, GEMO-10 ve 19 nolu hatlarının tohum verimi, GEMO-1, 20, 28, GEW6-16, 20 ve GECE-4, 8, 9, 12 nolu hatların yağ oranı, GEMO-10, 19, 28 ve GEW6-20 nolu hatlarının ise yağ verimi açısından ebeveynler ve diğer standart çeşitlere göre daha üstün oldukları tespit edilmiştir. Sonuç olarak 4 adet verim tipi (GECE-11, 12 ve GEMO-10,19), 11 adet yağ tipi (GEMO-1, 10, 19, 20, 28, GEW6-16, 20 ve GECE-4, 8, 9, 12), 2 adet oleik tipi (GEMO-3 ve GEMO-23), 1 adet linoleik tipi (GECE-7) olmak üzere toplam 15 hat bir sonraki generasyona aktarılmıştır.

This study was conducted in 2016 at Isparta Applied Sciences University, Faculty of Agricultural Sciences and Technologies, Department of Field Crops. Total of 68 lines (20 progenies from GE × CE, 20 from GE × W6 and 28 from GE × MO) were selected with single seed descent methods up to F8 generation. These lines derived from hybridization of Gelendost-2 used as female and Centennial (CE), Montola 2000 (MO) and W6 9822(W6) used as pollen donors. Standard cultivars (Gelendost-2, Montola 2000, W6 9822, Dinçer 5-18-1, Remzibey-05, Balcı, Linas and Olas) were also used along with the alove lines as plant materials. The lines and standard cultivars were planted with 3 replications in March as the randomized blocks design. In the genotypes, agronomic characteristics such as; plant height, number of branches, number of heads, head diameter, number of seeds per head, 1000 seed weight and seed yield, and quality characteristics such as; hull content, oil content, oil yield and fatty acid composition were investigated. According to the results obtained; 1000 seed weight, seed yield, oil content and oil yield were varied between 30.2-51.0 g, 30.2-252.6 kg/da, 25.1-35.4% and 10.0-77.2 kg/da, respectively. GECE-11, 12 had higher 1000seed weight, GEMO-10, 19 had higher seed yield, GEMO-1, 20, 28, GEW6-16, 20 and GECE-4, 8, 9, 12 had higher oil content, GEMO-10, 19, 28 and GEW6-20 had higher oil yield than standard cultivars. As a result, 4 yield types (GECE-11, 12 and GEMO-10,19), 11 oil types (GEMO-1, 10, 19, 20, 28, GEW6-16, 20 and GECE-4, 8, 9, 12), 2 oleic types (GEMO-3 and GEMO-23), 1 linoleic type (GECE-7) total 15 lines are transferred to the next generation.