Üniversite hastanelerinde ölçek ekonomileri yaklaşımının geçerliliği

Abstract

Maliyeti en yüksek sağlık kuruluşu olan hastanelerin israf faktörlerini ayıklaması kendisi için en verimli olacak noktayı arayıp bulması ve verimliliğini sürdürebilmesi bir zorunluluktur. Verimlilik kavramının ayrıntısına girildiğinde kaynakların boşa harcanmaması yanında üretilecek ürün miktarına göreceli olarak birim maliyetlerinin değiştiği görülmektedir. Üretim miktarına göreceli birim maliyetler iktisat biliminde ölçek ekonomileri başlığı ile incelenmektedir.Türkiye'de Sağlık Bakanlığına bağlı hastanelerin kamu hastaneler kurumu adıyla bir örgüt altında toplanması Kamu Hastaneleri Birliği 89 alt birime birden fazla hastanenin bağlanarak satın alma, malzeme ve cihaz değiş tokuşu ve hizmet ünitelerinden birlikte faydalanma gibi avantajların oluşturulduğu bir döneme girilmiştir. Bir başka kamu kuruluşu türü olan üniversite hastanelerinin böyle bir deneyimden yararlanarak yeni bir yapılanmada avantaj elde edebileceği akla gelmektedir. Henüz böyle bir üniversite hastaneleri arasında birlik oluşturulmasına yönelik resmi bir girişim olmamasına rağmen üniversite hastanelerinde yönetici olarak çalışan görevlilerin bu yönde görüşlerinin dillendirdiği bir dönem yaşanmaktadır.Üniversite hastaneleri tüm diğer hastane türlerinden; yani kar amaçlı özel hastanelerden, kamu hizmeti veren devlet hastanelerinden farklı olmanın yanı sıra kar amacı gütmeyen diğer hastanelerden de farklı ve önemli özelliklere sahiptir.Üniversite hastaneleri sağlık hizmeti sunumu yanında eğitim ve araştırma gibi önemli misyonları yerine getiren akademik kuruluşlardır. Üniversite hastanelerinin bu misyonları gerçekleştirebilmesi için hem akademik hem de klinik faaliyetlerini bir arada yürütmesi gerekmektedir. Üniversite hastanelerinin bu misyonu gerçekleştirmesinde; verimliliğin artırılması, maliyet etkili sağlık hizmet sunması, hizmet kalitesinin yükseltmesi ve finansal sürdürülebilirliğinin sağlaması gerekmektedir. Sağlık sisteminin en önemli yapı taşlarından olan üniversite hastaneleri son yıllarda gelirleri ile giderlerini finanse edemeyen kurumlar haline gelmiştir. Bu durum Türkiye'de sayıları sürekli artan ve sağlık hizmetlerinin sunumu açısından önemli bir yere sahip olan üniversite hastanelerinin son on yıllarda finansal sürdürülebilirliği sağlamada ciddi finansal sorunlarla karşı karşıya kalmasına neden olmuştur. Bu tezin amacı ülkemizde bulunan 89 kamu üniversitesi hastanesinin tamamını tek bir birlik haline gelmesi veya birden çok birlikle bir araya getirilmesi önerisinin ülkemize getireceği avantaj ve dezavantajların belirlenmesi ve ilgililere politika önerilerinin oluşturulmasıdır. İstanbul Üniversitesi'ne bağlı faaliyet gösteren İstanbul Tıp ve Cerrahpaşa Tıp Fakültelerinin hastanelerinde yöneticilik yapan ve hekim olmayan 20 idareciye ek olarak Cerrahpaşa Tıp Fakültesi'nde idari görev üstlenmiş 25 hekim yöneticinin katıldığı yüz yüze anket çalışmasının verileri analiz edilmiştir. Bir seçenek olarak, 70 kamu üniversitesi hastanesinin Sağlık Bakanlığı'nda olduğu gibi hastane birlikleri haline getirilmesi ve bugün içinde bulunduğu finansal krizden bu şekilde kurtulması önerisi ele alınmıştır. Görüşülen yöneticilerin yaklaşık % 40'nın ortaya konulan 9 önerinin hepsine katılmayarak üniversite hastane birliklerine de karşı görüş ileri sürmesi bu grubun her durumda hastaneleri devletin sübvanse etmesi gerektiğine inandığını göstermektedir. Bu grubun dışında kalan % 60'lık kitlenin ise çözüm arayışlarına sıcak baktığını ve üniversite hastane birliklerinin bazı yararları olduğunu kabul ettiği sonucuna ulaşılmıştır. Öneriler arasında yapısal bir değişikliğe gidilmesi ve kamu üniversitelerinin tek tek değil birlik çatısı altında hastanesinin olması görüşünün üniversite camiasında tekrar tartışılması önerilmiştir.

As having the highest costs in health service providing organizations, hospitals have to exclude resource waste factors and to find the most efficient levels for sustainability. Unit costs are quite variable since it is dependent to the quantity of production in addition to exclusion of waste factors. Unit costs relative to production size are examines under the topic of economies of scale.In the recent times in Turkey, nearly 850 hospitals of Ministry of Health have been aggregated in a quasi-autonomous organization named Public Hospitals Organization. This organization has 89 unities and each unity has the advantage of joint procurement, exchanging engines and devices and utilization of the same service units together. It is recently an option for university hospitals to reach the same advantages if a similar unity could be established among them. Despite there is no such a formal attempt, this view is strongly advocated by some managers of university hospitals. University hospitals differ from all other hospital types. Besides service provision, education and research responsibilities are of importance here. It is crucial for the mission, to sustain efficiency, cost effectiveness and increase the quality. However, in the decade, incomes of university hospitals became less than their expenditures. Today, the end point is the big loans and predicament.The aims of this thesis are to determine advantages and disadvantages of establishing a university hospitals unity in Turkey and to suggest policies to concerned people. From İstanbul Medical Faculty and Cerrahpaşa Medical Faculty of İstanbul University, Physician and non-physician managers were offered to fill questionnaire forms and totally 45 managers participated the survey. The suggestion of establishment a university hospitals unity similar to Ministry of Health Hospitals was examined as a solution for 70 public university hospitals in Turkey. All the suggestions were expressed with nine proposals written as a five-level Likert Scale. Approximately % 40 of the group refused to all nine proposals. These managers believe that all expenditures of university hospitals should be subsidized by the government. The other % 60 part of the group supports university hospitals unity and they accept to seek solution options. As a final suggestion the researcher put forward the unity establishment option for discussions and designs.