Kokunun; öncelik etkisinde, kendilik algısında ve otobiyografik bellekte manipülatör etkisinin incelenmesi

Abstract

Bu çalışmanın amacı kokunun öncelik etkisinde, kendilik algısında ve otobiyografik bellekte manipülatör rolünün olup olmadığını incelemektir. Yürütülen deney çalışması araştırmacı tarafından dizayn edilmiştir. Bireyler rastgele olarak iki kontrol grup ve iki deney grubu olmak üzere toplam dört gruba ayrılmıştır. İki kontrol grup Asch'ın öncelik etkisini tesbit etmek üzere dizayn ettiği deneyin bir benzeridir. Deneyde katılımcılardan bir gruba hayalî bir kişinin önce olumlu özellikleri ardından olumsuz özellikleri sıralanmıştır. Diğer grupta hayalî kişinin önce olumsuz özellikleri ardından olumlu özellikleri sıralanmıştır. Deney gruplarının her ikisinde de bu sıralama önce olumlu sonra olumsuz özelliklerin sıralanması şeklindedir. Ancak bir gruba koku olumlu özellikleri sıralamadan diğer gruba koku olumsuz özellikleri sıralamadan önce verilmiştir. Ardından her katılımcıya hayalî kişinin özelliklerini, kendi özelliklerini ve akıllarına ilk gelen anının uyandırdığı duyguyu değerlendirmelerini isteyen anket verilmiştir.Böylece kokunun ardından verilen bilginin öncelik etkisinden bağımsız olarak öne çıkıp çıkmadığı, bir diğer ifadeyle kokunun öncelik etkisini manipüle edip etmediği test edilmiştir. Kokunun benlik algısında ve otobiyografik bellekte herhangi bir etkisinin olup olmadığı incelenmiştir. Araştırmaya 60 katılımcı alınmıştır. Katılımcıların cevapları IBM SPSS versiyon 21.0 (IBM Corp. Released 2012. Armonk, NY, USA) ile analiz edilmiştir. Gruplar arası karşılaştırma yapıldığında kokunun öncelik etkisini manipüle ettiği bazı durumlar görülmüştür. Ancak benlik algısında ve otobiyografik bellekte yön değiştirici etkiyi gösteren anlamlı bir sonuca rastlanmamıştır. Araştırmaya yönelik çalışmanın son bölümünde tesbit, öneri ve tartışma yer almaktadır. Bu çalışmanın bellek sistemi ve koku duyusu üzerine yapılan çalışmalara farklı bir katkı ve perspektif sağlayacağı düşünülmektedir.

This study examines whether or not odor will manipulate the priority effect and has a manipulator role in self-perception and autobiographical memory. The experiment was designed by me in the research. Individuals were randomly divided into four groups as two control groups and two experimental groups. The control groups that I used are similar with Asch's experiment to determine the priority effect. In the experiment, the control groups which one starts positive features and the other one starts negative features. Also in both of the experimental groups, positive features and then negative features were listed. However, one group smell odor before positive characteristics was listed, the other group smell odor before ranking negative features. Then, each participant is given a questionnaire that asking them to evaluate the characteristics of the imaginary person, their own features, and the emotion that first comes to their minds of the moment.Thus, it has been tested whether independently of the priority effect will manipulated by odor. Also it has been examined whether or not odor has any effect on the self-perception and autobiographical memory. There are 60 participants in total. Participants' answers were analyzed with IBM SPSS version 21.0 (IBM Corp. released 2012. Armonk, NY, USA). When comparing groups, it was observed that smell manipulated the effect of priority. However, no significant results were found for self-perception and autobiographical memory. The final part of the study consists of suggestions and discussion on how to understand the research. It is thought that this work will provide a different contribution and perspective to memory and odor researches.