HZ. ÜFTÂDE`NİN DİVÂN`INDA TEVHİD KAVRAMI

Abstract

Bu çalışmada Mehmed Muhyiddin Üftâde'nin Dîvânı'ndaki tevhîd kavramı incelenmeye çalışılmıştır. Osmanlı sûfîleri arasında önemli bir yere sahip isimlerden biri olan Mehmed Muhyiddin Üftâde, 1490-1580 yılları arasında Bursa'da yaşamıştır. Celvetiyye tarîkatinin kurucuları arasında sayılan, Aziz Mahmud Hüdâyî'nin mürşididir. Hayatı, tasavvufî ve edebî şahsiyeti incelendiğinde, tevhîd kavramını hal edinmiş, büyük pîr, İnsân-ı Kâmil Hz. Üftâde'nin, Dîvân'ını da tevhîd ve okuyucuyu tevhîde götüren yan kavramlarla bezediği görülmüştür.Dîvan'da tevhîd kavramını, Hz. Üftâde'nin düşüncesini esas alarak tahlil etmek için tevhîd kavramı tarihsel süreç içerisinde ele alınmış, Hz. Üftâde'nin anlayışında hangi unsurlarla ön plana çıktığı tespit edilmeye çalışılmıştır. Çalışmanın ekinde de yer alan analitik içerik analizinin sonuçları ile de desteklenerek, Dîvan'da ön plana çıkan kavramlar; Şerîat, Vuslat, Fenâ, Velî ve Zikir başlıkları altında incelenmiştir. Kavramlar; Hz. Üftade'nin hayatı, şahsiyeti, eserleri ve sûfî geleneğin tarihsel gelişimini yansıtan tasavvuf klasikleri bağlamında karşılaştırmalar yapılarak da değerlendirilmiştir.Sonuç olarak, Divân'ın bir `tevhîd rehberi` olarak değerlendirilebileceğini söylemek mümkün görünmektedir.

This study analyzes the concept of tawhid (unity) in the Divan of Mehmed Muhyiddin Uftade. Mehmed Muhyiddin Üftâde, well-known from among Ottoman Sufis, lived in Bursa between 1490-1580. He is the shaykh (master) of Aziz Mahmud Hudai, who is regarded as one of the founders of the Celvetiyye tariqa (order). Following an exploration of his life and Sufi and literary personality, it is seen that Hz. Üftâde – who embodied tawhid, was a great founder of an order and an İnsân-ı Kâmil (Perfected Human) – adorned his Dîvan with tawhid and related concepts that also lead the reader to tawhid. In order to analyze the concept of tawhid (unity) in the Dîvan based on Hz. Üftâde's thought, the concept is first examined through the course of history and then the prominent aspects in Hz. Üftâde's understanding are determined. Supported by the results of the analytical content analysis included in the appendix of the study, the concepts that come to the fore in Dîvan are examined under the headings Shari'a, Vuslat (Union), Fana (Annihilation), Vali (Friend of God) and Zikir (Remembrance). The concepts were evaluated in conjunction with Hz. Üftâde's life, personality, works and also through a comparison with Sufi classics that reflect the historical development of the Sufi tradition. In conclusion, it is possible to say that the Dîvan can be considered as a `tawhid guide`.