Trabzon ve çevresinde kullanılan dilli kavalın icra teknikleri ve dilsiz kavala adaptasyonu

Abstract

Halk müziği icrasında adaptasyon kavramı; herhangi bir sazın, yöresel icra biçiminin değişime uğramadan veya söz konusu icranın yöresel kimliğine en yakın hali ile farklı bir sazda icraya dönüştürülmesi olarak açıklanabilir. Bu çalışma sürecinde de halk müziği içerisinde sıkça uygulanan `adaptasyon` kavramı doğrultusunda, Trabzon ve çevresinde kullanılan dilli kavalın perde yapısı ve icra tekniklerinin, kromatik perde yapılı dilsiz kavala nasıl uygulanacağı araştırılmıştır. Dolayısıyla, yöresel icra bağlamında kromatik perde yapılı dilsiz kaval için tavır denemelerinin hedeflendiği bu süreçte, Trabzon ve çevresinde kullanılan dilli kavalın repertuvarı, kullanım alanları, icra tekniklerinin yaygınlaştırılması ve güncelliğinin korunabilmesi adına alan araştırması yapılmıştır.Alan araştırması kapsamında, elde edilen veriler içerisinden aynı isimlere sahip ancak farklı ezgileri içerisinde barındıran 9 adet horon havası notaya alınmıştır. Horonların yavaştan hızlıya doğru ve isimlerinin düz horon, sallama ve atlama oldukları tespit edilmiştir. Bu noktada, notaya alınan eserlerin, her iki kaval çeşidinin perde farklılıkları göz önünde bulundurularak, kromatik perde yapılı dilsiz kavala adaptasyon çalışmaları uygulanmıştır. Söz konusu uygulamalar, notaya alınan eserler üzerinde ifade edilmekle birlikte, alanında uzman icracıların seslendirmeleriyle de örneklendirilmiştir.Araştırma sonucunda, Trabzon ve çevresinde kullanılan diyatonik perde yapılı dilli kaval ile kromatik perde yapılı dilsiz kavalın perde yapıları ve icra teknikleri karşılaştırılmış, adaptasyon sürecinde kimi perdelerin kullanılamadığı, bazı icra tekniklerinin ise uygulanamadığı sonucuna varılmıştır. Söz konusu kullanılamayan perdelere ve dolayısıyla uygulanamayan icra tekniklerine alternatif olarak sunulan icra teknikleri, Trabzon ve çevresinde kullanılan dilli kavalın yöresel kimliğinin muhafaza edilerek dilsiz kavalda uygulanabileceğini ortaya koymuştur.Anahtar Kelimeler: Trabzon dilli kaval dilsiz kaval adaptasyon icra tekniği

In the context of folk music, the concept of adaptation can be explained as the transformation of a local phenomenon without change or the transformation of the phenomenon into the work of another kind with the closest proximity to its local identity.In this study, in accordance with the concept of adaptation which is frequently applied in folk music, how the fingering system and performance techniques of kaval with tongue used in Trabzon and its neighbors are applied to tongue-less kaval with cromatic fingering system were investigated. In this process targeting to try out the attitude of tongue-less kaval with chromatic fingering system in the context of regional performance, the regional identity of the kaval with tongue used in Trabzon and its neigbors was revealed and field research was carried out for the repertoire, performing areas, dissemination of the performing techniques and preserving its actuality.Within the scope of the field research, ten of horon melodies with the same titles but containing different tunes were recorded. It was found that the horons melodies, called as Düz Horon, Sallama and Atlama, were varied from slow rhythm to fast rhythm. Taking into account the differences in fingering system of the two kaval types, adaptation studies of recorded works have been applied to the tongue-less kaval with chromatic fingering system. In addition to studying on these recorded works, their practices, exemplifying by the performances of experts in the field, were included in the study.As a result of this research, the fingering system and performance techniques of the kaval with tongue with diatonic fingering system, performed in Trabzon and its neighbors, and tongue-less kaval with chromatic fingering system were compared and it was concluded that there were some lacks in some frets during the adaptation process. These applications, which are presented as an alternative to these lacks in fret and explained with reference to performances of the experts in this field, has demonstrated that the local identity of the kaval with tongue performed in Trabzon and its neigbors can be maintained and adapted to the tongue-less kaval.Key Words: Trabzon, Kaval with tongue, Toung-less kaval, Adaptation, Performance technuqıes