İstanbul Vakıflar Halı Müzesi`ndeki Doğu Anadolu halılarının incelenerek tekstil yüzey tasarımlarında kullanılması

Abstract

Kültür taşıyıcısı düğümlü halı sanatı eserlerinin toplandığı müzelerimiz, Türk toplumunun anlam yüklediği motiflerin nesilden nesile aktarılmasını sağlamaktadır. Çalışmanın konusu, bu müzelerden biri olan İstanbul Vakıflar Halı Müzesi'ndeki kültürel zenginliğe sahip halılarımızın araştırılması olarak seçilmiştir. Araştırmanın genel amacı, İstanbul Vakıflar Halı Müzesi'ndeki Doğu Anadolu Bölgesi halılarının teknik, motif ve kompozisyon özellikleri bakımından incelenip farklı tekstil yüzey tasarımlarında uygulanmasıdır. Tarama yöntemiyle örneklem olarak seçilen 22 adet Doğu Anadolu halısı incelenmiştir. Belirlenen alt amaçlar doğrultusunda halıların gereç, teknik, motif, renk ve kompozisyon özelliklerini detaylı olarak incelemek için oluşturulan bilgi formlarıyla halıların özellikleri kayıt altına alınmıştır. Bilgi formlarındaki veriler ile tablolar oluşturulmuştur. Tüm veriler doğrultusunda şu sonuçlar elde edilmiştir. Halıların müzeye ağırlıklı olarak Divriği Ulu Camii'nden getirildiği, 15., 16. ve 17. yüzyıllarda dokunduğu tespit edilmiştir. Halıların çoğunlukla Gördes (Türk) düğümlü ve orta kaliteli olduğu belirlenmiştir. Çalışma doğrultusunda halıların zemininde 10, deseninde 11 çeşit renk kullanıldığı, zemin renginin genelinde kırmızı olduğu, desen renklerinde ise en fazla siyah, sarı, mavi ve doğal rengi (krem) kullanıldığı belirlenmiştir. Müzedeki halılarda geometrik, bitkisel, sembolik, figürlü, nesneli ve yazılı bezemeler görülmüştür. Halılarda 72 adet farklı motif saptanmış ve çizimi yapılmıştır. Müzedeki halıların kompozisyon özellikleri değerlendirildiğinde çoğunluğu madalyonlu halı düzeninden oluştuğu tespit edilmiştir. Çalışmanın tasarım aşamasında Doğu Anadolu halılarındaki motifler esin kaynağını oluşturmuştur. Tasarımlarda zamansız, girdap, yaşamın merkezi: insan ve sonsuzluk temaları belirlenmiştir. Tasarımlar, esin kaynağı motifin çizildiği halının renkleri korunarak oluşturulmuştur. Corel draw ve Photoshop programında tamamlanan tasarımların renk ve kalite özelliklerini görmek amacıyla dijital baskı tekniğiyle deneme yapılmıştır. Onaylanan tasarımlar orijinal boyutlarında üretilmiştir.

Our museums, where culture carved knot carpet art works are collected, enable the transfer from generation to generation of the motifs which Turkish society has attributed a meaning. The subject of the study was selected as the research of carpets what have cultural richness in Istanbul Foundations Carpet Museum where is one of these museums. The general objective of the research investigate the technical, motif and composition characteristics of the carpets of the Eastern Anatolia Region of Istanbul Foundations Carpet Museum and to plan them in different textile surface designs. Twenty-two Eastern Anatolian carpets selected as samples by screening method were examined. The characteristics of carpets were recorded with the information forms created in order to examine the materials, techniques, motifs, colours and composition characteristics of the carpets in accordance with the sub-objectives determined. Tables and data were created in the information forms. The following results were obtained according to all data. The carpets are mainly brought to the museum from the Divriği Ulu Mosque, the carpets are in the 15th, 16th and 17th centuries. It has been identified that the majority of the carpets are of Gordes (Turkish) knots and they are medium quality. In the direction of the study, it was determined that 10 different colours were used on the floor of the carpets, 11 different colours were used in the pattern, the colour of the floor was red in general and black, yellow, blue and natural colour (cream) were used in the pattern colours. Geometric, vegetative, symbolic, figured, object and written decorations were seen on the carpets in the museum. 72 different motifs were identified and drawn on the carpets. When the composition properties of the carpets in the museum were evaluated, it was found that most of them consisted of medallion carpet arrangement.During the design phase of the study, the motifs in the Eastern Anatolian carpets were the source of inspiration. Timeless, vortex, the centre of life: human and eternity themes are determined in the designs. The designs were created by preserving the colours of the carpet on which the inspired motif was drawn. In order to see the colour and quality characteristics of the completed designs in CorelDraw and Photoshop programs, digital printing technique was tried. Approved designs are produced in original dimensions.