Osmanlı Devleti`nde kamuoyu ve kamuoyunun devletle ilişkisi (XV. yüzyıldan XIX. yüzyılın ikinci yarısına kadar)

Abstract

Çalışmanın amacı; kamusallık çalışmalarında temel alınan Habermas kamusallığı anlayışının, yani kamuoyu oluşumu için `burjuva kamusallığının oluşumu` ve `süreli basının gelişimi` gerektiği kabulünün, doğu toplumlarını dışladığı ve yöneten sınıf ile yönetilen sınıfın olduğu her toplumda,üstte belirtilen unsurlar bulunmasa bile kamuoyunun oluştuğunu göstermektir. Bu kapsamda çalışma Osmanlı Devleti'ni esas almış ve çalışma konusu Osmanlı Devleti'nin klasik döneminden süreli basının gelişmeye başladığı 19.yüzyılın ikinci yarısına kadar olan süre ile sınırlandırılmıştır. Ayrıca, kamuoyunun farklı disiplinlerle olan etkileşimi gözetilerek kavram siyasal bilimlerde ele alınan yönü ile incelenmiştir. Bu kapsamda ilk olarak, çalışma konusuyla sınırlı tutulmak kaydıyla Osmanlı Devleti'nin anılan dönemdeki siyasi ve toplumsal yapısı incelenmiş ve süreç içinde değişen siyasal ve toplumsal yapının kamuoyuna etkisi araştırılmıştır. Tez iki ana bölüm olarak planlanmış; ilk bölümde kamuoyu kavramı unsurlarıyla birlikte açıklanarak kavramın tarihsel gelişimine yer verilmiş, çalışmanın çıkış noktası olan Habermas kamusallığını aktarabilmek için kamuoyu kavramına yöneltilen yaklaşımlara değinilmiş ve sonraki bölümde yapılacak incelemeyi kolaylaştırmak adına toplumda kamuoyunu oluşturan unsurlar açıklanmıştır. İkinci bölümde ise Osmanlı Devleti'nin hukuksal, siyasal ve toplumsal yapısına değinilmiş, bu yapının kamuoyu oluşumuna etkisi araştırılmıştır. Bölüm kendi içinde `Klasik Dönem` ile `Kargaşa Dönemi ve Sonrası` olmak üzere iki ana başlığı içermektedir ve bölümün sonunda üçüncü bir ana başlık olarak, kamuoyunun Devlete doğrudan etkisini göstermek adına mevcut şikayet mekanizması incelenmiştir. Çalışma hazırlanırken literatür taraması yöntemi tercih edilmiştir. İnceleme sonucunda, Habermasçı anlayışın aksine, kamuoyu kavramının Sanayi Devrimi'nden de önce ve Batı toplumları dışında Osmanlı Devleti'nde de var olduğu ve kamuoyunun Devlet tarafından dikkate alındığı değerlendirilmiştir.

The aim of this study is to reveal the acceptance of Habermas publicity (in other words, the aceceptance of the necessity of `formation of bourgeois publicity` and `the development of periodical press` for the formation of public opinion ) which is regarded as a base for publicity studies, excludes eastern societies and to show that every society where ruling class and ruled class are contained is convenient for a public opinion whether there are not these elements that are mentioned above. In this context, the study is based on the Ottoman Empire and the subject of this study is limited to the period from the classical period of the Ottoman Empire until the second half of the 19th century, when the periodical press began to develop. Besides, considering the interaction of public opinion with different disciplines, the concept has been examined in terms of the aspects discussed in political sciences. In this context, first of all, the political and social structure of the Ottoman Empire in the mentioned period is examined and the effect of the changing political and social structure on the public is investigated. The thesis is planned as two main parts; in the first part, the term of public opinion is explained with its elements and the historical development of the concept is included; in order to convey the Habermas publicity, the starting point of this study, the approaches directed to the concept of public opinion are mentioned and to make easier the examination in the next chapter, the facts which creates public opinion are clarified. In the second part, the Ottoman Empire's legal, political and social structure is referred and investigated its effect. This part contains two main chapter as `Classical period` and `Chaos Period and Afterwards` and the third chapter at the end, complaint mechanism, to show the direct effect of the public opinion on the State. While preparing the study literature search method is preferred. After the investigation and examination, as a result, contrary to the Habermasian understanding, it is evaluated that the concept of public opinion existed before the Industrial Revolution and outside the Western societies, espacially in the Ottoman Empire and the public opinion was taken into consideration by the State.