Michel Foucault`nun iktidar çözümlemesinin maddeci bağlamda tartışılması

Abstract

Foucault'nun çalışmaları bir anlamıyla, modern toplum ve modern bireyin öznellik deneyiminin eleştirisidir. Aynı zamanda Foucault'nun çalışmaları, geleneksel düşünme biçimlerinin ve yöntemlerinin eleştirisi olarak da görülebilir. Foucault'nun çalışmalarındaki odak nokta ise iktidardır. Ancak iktidar odağı, öznenin söylemler ve bilgi aracılığıyla kurulmasındaki işleyişi, açıklamanın bir biçimidir. Dolayısıyla Foucault'da iktidar ve iktidarın açıklanma biçimi, klasik düşünme ve yöntemlerinden radikal olarak farklılaşır. Foucault'ya göre iktidar, tüm toplumsalı kuşatarak ve tüm ilişki biçimlerine yerleşerek incelikli bir biçimde işler. İktidarın olmadığı bir toplumsal düzeyde, bu anlamda mümkün görülmez. Foucault'ya göre iktidar mikro düzeyde işler. İktidarın mikro düzeydeki işleyişi, tarihsel olarak süreksizliklerin, kırılmaların, eşiklerin ve kopuşların eklemlenmesinin tezahürüdür. Dolayısıyla iktidar egemen bir sınıfa ya da kurumsal bir yapıya indirgenmez, yani iktidar şebekesini çalıştırabilecek bir öznede yoktur. İktidar her yerdedir ve pozitif bir nitelikte iktidar şebekesinin tüm noktalarında üretilebilir. Tarihsel ve söylemsel olarak bir ağ biçiminde işleyen iktidar ilişkilerinin, iktidar teknolojisi haline gelmesi ise insanın bilgi nesnesi olarak ele alınmasıyla mümkün hale gelmiştir. Delilik, hapishane ve cinsellik deneylerinde bilgi nesnesine dönüşen insanın durumunu, bir doğum ve ölüm anı olarak gören Foucault, radikal bir şekilde insanın ölümünü ilan ederek, öznenin söylemler ve bilgi aracılığıyla kuruluşuna dikkat çeker. Maddeci iktidar yaklaşımında ise iktidar, toplumsalı temellendiren iktisadi ilişkilerin bir yansıması ve aracı olarak görülür. Toplumsalın bütüncül bir açıklamasını sunan bu yaklaşımda, iktidarın doğrudan nitelendirilmesi söz konusu değildir. Ancak tanımlanan toplumsal formasyonun işleyişini, muhafazasını ve yeniden üretimini sağlayan araçlar temel olarak iktidar araçları olarak görülür. Belirli bir yapısal niteliğe ve örgütlülüğe sahip bu araçlar, egemen sınıfın iktidar araçlarıdır. Foucault'nun bütüncül ve indirgemeci olarak gördüğü ve reddettiği maddeci iktidar yaklaşımında, iktidar makro işleyişi bağlamında negatif nosyonlarla ele alınır. Tarihin sürekliliği ve gelişimi içinde sonlu olarak görülen iktidar, toplumsal mücadelenin ve çatışmanın sona ermesiyle ve toplumsal insanın, tarih dışı öznenin oluşmasıyla ortadan kalkacak baskı ve zor aracıdır. Foucault'nun çözümlemesindeki mikro iktidarın işleyişi ile maddeci iktidarın makro işleyişi, sorunlaştırma biçimlerine ve kullanılan yöntemlere bağlı olarak farklılaşır. Mikro düzeyde işleyen iktidarın, sonsuz niteliği ve süreksizlik içindeki olumsallığı; failsiz, ancak stratejik ve rastlantısal bir iktidarı tanımlaması açısından sorunlu görülebilir. Karşıt olarak ekonomik ilişkilere indirgenen ve bütüncül açıklamaya bağlı olarak tanımlanan makro iktidar; toplumsal işleyişi detaylı açıklayamadığı için yetersiz görülebilir. Bu anlamda iktidarın her iki düzeyde ele alınması, iktidar kavramının anlaşılabilmesi açısından faydalı olabilir.

Foucault's studies are in a sense, a critique of the subjectivity experience of the modern society and modern individual. Foucault's studies can also be seen as a critique of traditional ways of thinking and methods. The focus of Foucault's studies is power. But the focus of power is a form of explaining the functioning of the subject through discourse and knowledge. Therefore, the power and the way of explanation of power in Foucault radically differs from classical thinking and methods. According to Foucault, power encompasses the whole societal and settles into all forms of relations and processes social relations in a subtle way. Foucault defines power at the micro level. The functioning of power at the micro level is the manifestation of the historical articulation of discontinuities, breaks, thresholds and ruptures. Therefore, power cannot be degraded to a dominant class or institutional structure. That is, there is no subject capable of operating the power network. Power is everywhere and can be produced at all points of the power network in a positive nature. The fact that power relations become the technology of power has become possible by considering human as an object of knowledge. The fact that the power relations functioning in a historically and discursively operating in the form of a network became the technology of power has become possible by considering the human as an object of knowledge. Foucault sees the state of man, who becomes an object of knowledge in madness, prison and sexuality experiments, as a moment of birth and death and radically declares the death of man and draws attention to the organization of the subject through discourses and knowledge. According to the materialist power approach, power is seen as a reflection and tool of economic relations which is founded societal. In this approach, which provides a holistic explanation of the societal, there is no direct characterization of power. However, the means by which makes the functioning, preservation and reproduction of the defined societal formation are seen as basically the means of power. These instruments, which have a certain structural character and organization, are the means of power of the dominant class. According to the approach of materialist power that Foucault considers and rejects as holistic and reductive, power is dealt with negative notions in the context of macro functioning. The power which seen finite within the continuity and progress of history is the instrument of pressure and coercion that will be eliminated by the end of social struggle and the conflict, the formation of social people and the ahistorical subject. The functioning of micro-power in Foucault's analysis differs the macro process of materialist power, depending on the forms of conflict and the methods used. The infinite nature of the power operating at the micro level and its contingency in the discontinuity; non-perpetrator, but it can be seen as problematic in terms of defining a strategic and random power. In contrast, macro-power, which is reduced to economic relations and defined by a holistic explanation; can be seen as insufficient due not to explain societal functioning in detail. In this sense, the handling of power at both ways can be useful for understanding the concept of power.