Elektronik tüketici sözleşmelerinden doğan uyuşmazlıklarda mahkemelerin milletlerarası yetkisi

Abstract

Bilgi ve iletişim teknolojilerinin, özellikle internetin hızla gelişmesinin bir sonucu olarak tüketiciler, ticari hayatında ve hukukî süreçlerde aktif taraflar hâline gelmişlerdir. Bunun sonucunda, sınır ötesi sözleşmelerde tüketicilerin korunması giderek önem kazanmıştır. Çalışmamızda öncelikle elektronik ticaret ve elektronik ticaretin konusunu oluşturan elektronik tüketici sözleşmelerinden bahsedilmiştir. Ardından, bu çalışmanın esas konusunu teşkil eden elektronik tüketici sözleşmelerinden doğan uyuşmazlıklarda mahkemelerin milletlerarası yetkisinin tespitine ilişkin hususlar, tüketiciyi koruyucu hükümlerin yer aldığı 1215/2012 sayılı Hukuki ve Ticari Konularda Mahkemelerin Yetkisi ve Mahkeme Kararlarının Tanınması ve Tenfizine ilişkin Konsey Tüzüğü (Brüksel I Tüzüğü-Recast) ve 5718 sayılı Milletlerarası Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakkında Kanun (MÖHUK) doğrultusunda incelenmiştir. Elektronik tüketici sözleşmelerinin, elektronik ortamda gerçekleştirilen tüketici sözleşmeleri olması nedeniyle; bu tür sözleşmelere ilişkin davalarda mahkemelerin yetkisi, ilgili düzenlemelerdeki tüketici sözleşmelerine ilişkin hükümler kapsamında değerlendirilmiştir. Tüketici sözleşmelerine ilişkin davalarda üye devletlerin milletlerarası yetkisini tespit eden koruyucu yetki kuralları, Brüksel I Tüzüğü'nün (Recast), m. 17, m. 18 ve m. 19 hükümleriyle düzenlenmiştir. Bununla birlikte, mahkemelerin milletlerarası yetkisinin tespitine ilişkin hususların düzenlendiği m. 18 hükmü ile tarafların yetki sözleşmesi yaparak yabancı bir devlet mahkemelerini yetkili kılmalarına imkân sağlayan hükümlerin uygulanabilirliği; yalnızca, ilgili düzenlemenin m. 17 hükmü kapsamında değerlendirilebilen bir tüketici sözleşmesinin varlığına bağlı bulunmaktadır. Milletlerarası Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakkında Kanun'da ise tüketici sözleşmelerine ilişkin yetki kuralları, m. 45; yetki anlaşmasına ilişkin hükümler m. 47'de düzenlenmiş olmakla birlikte; tarafların yetki anlaşması ile Türk mahkemelerini yetkilendirmesine ilişkin özel bir hükme yer verilmemiştir. Dolayısıyla çalışmamız kapsamında ilgili hususlar, Türk iç hukukunda yer alan ve yetki anlaşmalarını düzenleyen Hukuk Muhakemeleri Kanunu'nun m. 17 ve m. 18 hükümleriyle birlikte incelenmiştir.

As a result of the rapid development of information and communication technology, especially the internet, consumers have become active parties in business life and the judicial processes. Consequently, the protection of consumers in cross-border contracts has become increasingly important. In the scope of this research, electronic commerce contracts, which constitutes the subject of electronic commerce are introduced. Subsequently, the issues related to the determination of the international jurisdiction of courts over disputes arising from electronic consumer contracts, which establishes the main subject of this research, has been examined within the scope of the Council Regulation on Jurisdiction and The Recognition and Enforcement of Judgments in Civil and Commercial Matters (Brussels I Regulation Recast) No. 1215/2012 and the International Private and Civil Procedure Law No. 5718, which contains the provisions of the protection of consumers. Electronic consumer contracts are the contracts, which executes in the electronic environment. Therefore, the jurisdiction of the courts in such cases is considered within the context of provisions concerning consumer contracts in the relevant regulations. The protective jurisdiction rules determining the international jurisdiction of the member states in the cases concerning consumer contracts are regulated in the articles 17, 18 and 19 of the Brussel I Regulation (Recast). In addition to this, the applicability of the provisions of Article 18 that determines the international jurisdiction of the courts and the other provisions, which provides the opportunity to the parties for authorizing a foreign state court by executing a contract for the selection of courts, depend on the presence of the consumer contracts, which concerted within the scope of Article 17. The rules of the jurisdiction regarding consumer contracts and jurisdiction angreements are determined in Art. 45 and Art. 47 of the International Private and Civil Procedure Law, however there is no special provision given by the legislator related to the authorization of the Turkish courts with the agreement of parties on jurisdiction. Thus, the relevant issues are examined along with the articles 17 and 18 of the Code of Civil Procedure within the scope of our study.