Hazar-Arap-Doğu Roma ilişkileri ışığında Kafkasya

Abstract

Bu çalışma; Hazar, Doğu Roma, Arap ilişkileri ışığında Kafkasya bölgesinin siyasi yapısını çokyönlü olarak değerlendirmeyi amaçlamıştır. Dolayısıyla çalışmada dönemle ilgili, Kafkasya Bölgesive kavimler; özelde Hazarlar ile ilgili geniş bir kaynak taraması yapılmıştır. Asya ile Avrupa'yıbirbirine bağlayan bir köprü; aynı zamanda birinden diğerine gerçekleştirilmek istenen saldırılarakarşı doğal bir set vazifesi gören, coğrafi özellikleri ve konumu itibariyle önemli ticaret yollarınınkesişiminde yer alan Kafkasya, bu özelliklerinin yanında iklimi ve bitki örtüsü ile de eski çağlardanitibaren kavimler için cazip bir bölge olmuştur. Böylece Kafkasya hem Asya'dan hem Avrupa'dangöçler almış ve hakimiyeti için büyük mücadelelere sahne olmuştur. Eski tarihlerden itibarenKafkasya'da mevcudiyetini sürdüren Türkleri ise zirveye taşıyan bölgede İmparatorluğunu kurmayıbaşaran Hazarlar olmuştur. Hazarların yaşadıkları döneme; 7-10. yüzyıllara damgasını vurmasındasadece Kafkasya'dan Doğu Avrupa'ya uzanan büyük bir İmparatorluk kurmaları değil; aynı zamandaKafkasya bölgesinde vermiş oldukları büyük mücadeleler etkili olmuştur. Çalışma, Hazarlarınbölgedeki bu mücadeleleri üzerinden Kafkasya'nın jeopolitik yapısını resmetmeye çalışmaktadır.Çalışmanın Giriş Bölümünde bölge olarak Kafkasya'nın adı, tanımı; coğrafyasının özellikleri kısacaverilmiştir. Birinci Bölümde Hazarlara kadar milattan önceki ve miladi yüzyıllarda Kafkasyabölgesinde yer alan kavimler ve mücadeleleri özetlenmiştir. İkinci Bölümde `Hazar adı, dili, menşei;döneminde Kafkasya bölgesinin siyasi yapısı ve bu yapıda Hazarların yeri, siyasi tarihi` gibi konubaşlıklarıyla Hazarlar detaylı bir şekilde tanıtılmıştır. Üçüncü Bölümde Hazar-Arap ilişkileri;`Mücadele Dönemi` ve `Barış Dönemi` olmak üzere iki temel başlık çerçevesinde ele alınmıştır.Tezin Dördüncü Bölümü; son bölümünde Hazarların Doğu Roma İmparatorluğu ile olan ilişkileri elealınmış, Sonuç bölümünde ise tüm bu tartışma başlıkları ışığında Kafkasya'da Hazar etkisiözetlenerek çalışma sonlandırılmıştır.

The aim of this work is to evaluate the political structure of the Caucasus region in the light ofCaspian, Eastern Roman and Arab relations. Therefore, in this study, the Caucasus region and thetribes and in particular, a wide range of resources have been searched for the Caspian.As a bridgeconnecting Asia and Europe; the Caucasus, which acts as a natural barrier against the attacks intendedto be carried out from one to the other and is located at the intersection of important trade routes dueto its geographical features and location, has been an attractive region for the tribes along with thesecharacteristics since ancient times. Thus, the Caucasus received immigrants from both Asia andEurope and witnessed great struggles for its sovereignty. The Khazars succeeded in establishing theirempire in the region that carried the Turks to the summit that has been in existence in the Caucasussince ancient times. The creation of a great empire stretching from the Caucasus to Eastern Europewas not the only thing for the Khazars to be important between the 7th and 10th century, their greatstruggle in the Caucasus region was effective at the same time. The study tries to depict thegeopolitical structure of the Caucasus through these struggles of the Khazars in the region. In theintroductory part of the study, the name and description of the Caucasus as a region and thecharacteristics of the geography are briefly given. The first chapter summarizes the tribes and theirstruggles in the Caucasus region until the presence of the Khazars. In the second chapter, the Khazarswere introduced in detail under the titles of the name, language and origin of Khazars, the politicalstructure of the Caucasus region and the position of the Khazars in this structure and the politicalhistory of Khazars. In the third part, The relatonship between Khazars and Arabs is explained underthe titles of `The Struggle Period` and `The Peace Period`. In the last chapter of thesis, the relationof the Khazars with the Eastern Roman Empire is discussed and in the conclusion, the Khazarsinfluence in the Caucasus is summarized in the light of all these topics.