Petrol fiyatlarının gelişmiş ve gelişmekte olan ülke borsalarına etkileri: panel veri analizi

Abstract

Son yıllarda finans literatüründe tartışılan en önemli konulardan biri, petrol fiyatları ile borsa endeksi arasındaki ilişkidir. Bu çalışmanın amacı; gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerde borsa endeksi ve petrol fiyat değişimleri arasındaki ilişkiyi karşılaştırmalı olarak analiz etmektir. Bu bağlamda, 23 ülke için Ocak 2010-Ağustos 2018 dönemini kapsayan aylık veriler dengeli panel veri yöntemleri kullanılarak test edilmiştir. Ülkeler; gelişmiş petrol ihracatçısı ve ithalatçısı hem de gelişmekte olan petrol ihracatçısı ve ithalatçısı olmak üzere 4 gruba ayrılarak analize tabi tutulmuştur. Çalışma kapsamında Brent tipi ham petrol fiyatları, ülkelerin borsa endeksi ve hisse senedi fiyatlarını etkileyen başlıca makroekonomik değişkenlerden enflasyon, sanayi üretim endeksi, reel efektif döviz kuru ve kısa vadeli faiz oranı değişkenleri modele dahil edilmiştir. Değişkenler arasındaki uzun dönem ilişkisini gösteren Westerlund (2007) panel eşbütünleşme ve kısa dönemde nedensellik ilişkisini açıklayan panel nedensellik testinden elde edilen bulgulara göre; petrol ithalatçısı hem gelişmiş hem gelişmekte olan ülkelerde Brent tipi ham petrol fiyatları, borsa endeksi üzerinde hem uzun hem de kısa dönemde doğrudan etkilidir. Söz konusu etki ise beklentilere uygun olarak negatif bulunmuştur. Gelişmekte olan petrol ihracatçısı ülkelerde petrol fiyatları borsayı dolaylı yoldan etkilemektedir. Gelişmiş petrol ihracatçısı ülkelerde ise petrol fiyatları ve borsa endeksi arasında uzun dönemde pozitif ilişki mevcut iken, kısa dönemde doğrudan etkileşim mevcut değildir. Sonuç olarak, petrol fiyat değişimlerinin çoğu ülkelerde borsa üzerinde önemli bir etkisi vardır ve petrol ithalatçısı ülkelerdeki etkiler petrol ihraç eden ülkelerdeki etkilerden oldukça farklıdır. Öte yandan gelişmekte olan ülke borsaları, gelişmiş ülke borsalarına kıyasla petrol fiyatlarındaki değişimlerden daha fazla etkilenmektedir.

Recently one of the hottest debates in the finance literature is the relationship between the oil prices and stock index. The aim of this study is to comparatively analyze the relationship between oil prices and the stock indexes of developed and developing countries. In this context, we analyzed monthly data from 23 countries for the January 2010-August 2018 period using the balanced panel data analysis methods. Countries are analyzed under four categories (developed oil exporter, developed oil importer and exporter, developing oil exporter, and developed oil exporter and importer). This study includes variables such as Brent crude oil price, stock index, and macroeconomic variables that effect stock prices (inflation, industrial production index, real effective exchange rates, and short-term interest rates) into its model. According to the panel cointegration test developed by Westerlund (2007) which reveals the long-term relationships and the panel causality test which explains short-term causality; Brent crude oil price has a direct impact on the stock indexes both in the developed and developing oil importing countries and both for the long- and short-term. As expected, this is a negative impact. But oil prices have an indirect effect on the stock index in the developing petrol exporting countries. There is a long-term positive relationship between the oil prices and stock index in the developed oil exporting countries. However there is no direct relationship in the short-term. In conclusion, the oil price changes have an important effect on the stock indexes of many countries and this effect is different in the exporting and importing countries. Furthermore the stock exchanges of developing countries are affected more compared to the developed countries.