Peyami Safa perspektifi ile Türk modernleşmesinde doğu-batı sentezi

Abstract

Bu çalışmada, Osmanlıyla başlayıp, Cumhuriyet dönemiyle devam eden ve günümüz tartışmaları arasında da güncelliğini koruyan Türk modernleşmesinin, Peyami Safa'nın Doğu-Batı sentezi yaklaşımında analizi amaçlanmıştır. Zira Peyami Safa, Osmanlı'nın tarihten çekilip, modern Türkiye'nin inşa sürecine şahit olmuş bir aydınımızdır. Tanıklık ettiği bu tarihsel çizgide Safa, önce Kemalist ideolojideki radikal modernleşme adımlarını olumlayan noktadadır. Ancak 1950'li yıllar itibariyle değişen iç ve dış dinamiklerin ışığında muhafazakârlığa evrilen düşüncelerinde köklü dönüşümleri hedefleyen Batılılaşma politikasına karşı endişelerinin izlerine rastlarız. Türkiye için uygun olan Batılılaşma sistematiğini ise mantık ile sezginin beraberliğinde, yani Doğu-Batı sentezi anlayışında görür. Bu kapsamda çalışmada ilk olarak düşünsel temelin oluşturulması adına modernliğin kökenine, tarihsel çizgideki gelişim sürecine ve Osmanlı ve Cumhuriyet dönemine yansımalarına yer verilmiştir. Ardından Türkiye'nin Batılılaşma sorunsalının çözümünün Doğu ve Batı uygarlıkları arasındaki tercihte değil, Şark medeniyetinin sezgisel, Garp medeniyetinin ise akli ve ilmi yönünün anlamlı terkibinin geçtiğini vurgulayan Doğu-Batı sentezi anlayışı tetkik edilmiştir.

In this thesis, it is aimed to analyze the Turkish modernization, which started with the Ottomans and continued with the Republic period and remains current among today's debates, in the East-West synthesis approach of Peyami Safa. Because Peyami Safa is one of the highbrows who has witnessed the Ottomans' go out of existence and the process of building a modern Turkey. In this historical line that he witnessed, Safa is at the point that first affirms the Kemalist ideolgy's steps of radical modernization. However, in the light of the changing internal and external dynamics as of the 1950s, we have found traces of concerns about Westernization policy which aims radical transformations in his ideas that have evolved into conservatism. He considers appropriate the westernisation systematic for Turkey in his East-West synthesis approach which proposes the coalesence of logic and intuition. In this context, first of all, the origin of modernity, its development process in the historical line and its reflections on the Ottoman and Republic periods were included in order to form the intellectual basis. Then, the East-West synthesis approach, which emphasizes the solution of Turkey's Westernization problem is not to choose between the Eastern and the Western civilisations, but to compound the Eastern civilisation's intuitional aspects and Western civilisation's scientific and intellectual aspects together, has been examined.