Azerbaycan Müsavat Partisi`nin 1911-1923 yılları arası faaliyetleri

Abstract

1905 Rus Devrimi, Rusya hâkimiyetindeki tüm halklarla birlikte Azerbaycan Türkleri için de kısıtlı bir hürriyet ortamı sağlamıştır. Siyasî alanda kazanımlar elde eden Azerbaycan Türkleri, çeşitli siyasi partiler kurarak haklarını savunmaya çalışmıştır. 1911 yılında kurulmuş olan Müsavat Partisi bu siyasi partilerden biri olmuştur. Kuruluşunda bildirdiği beyannamede; İslam çizgisinde hareket eden Müsavat Partisi, 1913 yılında Mehmed Emin Resulzade'nin partinin başına geçmesiyle milliyetçi bir çizgiye geçmiştir. 1917 Rus İhtilaline kadar şiddetli baskılara maruz kaldığı için çalışmalarını gizli yürüten Müsavat Partisi, bu tarihten itibaren çalışmalarını hızlandırmıştır. Müsavat Partisi, Azerbaycan ve Rus Çarlığının hâkimiyeti altındaki bütün milletlerin kendi kaderlerini tayin etmesi için faaliyet yürütmüş; Azerbaycan'ın bağımsızlığını kazanmasında en etkili güç olmuştur. 28 Mayıs 1918 tarihinde kurulan Azerbaycan Halk Cumhuriyeti'nin bağımsızlığını kazanmasında ve uluslararası kamuoyu nezdinde tanınması için en büyük katkıyı sağlamıştır. Azerbaycan'da kurulan hükümetlerde ve Azerbaycan parlamentosunda çoğunluğu oluşturan parti olmuştur. Toplumun büyük çoğunluğunu ilgisini çekmiş olan Müsavat Partisi, Azerbaycan'ın her kesiminden destek görmüştür. 27 Nisan 1920 tarihinde Sovyet İşgaline uğrayan Azerbaycan topraklarının müdafaasında güç kaybına uğramasına rağmen kararlılıkla mücadeleye devam etmiştir. Ancak ciddi oranda güç kaybeden Müsavat Partililer, liderlerinin de tutuklanmaları üzerine faaliyetlerini gizli şekilde yürütmüşlerdir. 1923 yılında partililerin büyük oranda Azerbaycan'ı terk etmesi üzerine parti, bütün çalışmalarını Azerbaycan dışına taşıdı. Partililer, Azerbaycan'ın bağımsızlık hakkını Avrupa'nın çeşitli ülkelerinde; gazete ve dergiler çıkararak, kongre ve konferanslar düzenleyerek savunmaya devam etmişlerdir.

1905 The Russian Revolution provided a restricted atmosphere of freedom for the Azerbaijan Turks as well as all the peoples under Russian rule. Azerbaijan Turks who achieved political gains tried to defend their rights by establishing various political parties. Musavat Party, which was founded in 1911, was one of these political parties. At the begining, it was declerated that party was acting on the line of Islam, it was passed into a nationalist line in 1913 when Mehmed Emin Resulzadeh took over the party. Until the 1917 Russian Revolution, the Musavat Party, which carried out its work secretly as it was under extreme pressure, accelerated its work from this date. Musavat Party carried out its activities for all nations under the domination of Azerbaijan and Russian Tsarism to determine their own destiny. Azerbaijan was the most effective force in gaining its independence. Founded on 28 May 1918, The People's Republic of Azerbaijan made the greatest contribution to gaining independence and recognition in the international community. It was the party that constituted the majority in the Azerbaijani parliament and in the establishment of goverments in Azerbaijan. With the support of the majority of the society, Musavat Party has received support from all parts of Azerbaijan. Despite the loss of power for the defense of the Azerbaijani territories under Soviet occupation on 27 April 1920, continued their activities with determination. However, they have carried out their activities in a secret way after the arrest of the leaders of the Musavat Party. In 1923, when the great majority of the party members left Azerbaijan, the party moved all its work out of Azerbaijan. They continued to defend Azerbaijan's right to independence by organizing newspapers and magazines in various European countries and by organizing congresses and conferences.