Memlûk devletinde sultanların ünvân lakab ve nisbeleri

Abstract

Hükümdarlık alâmetlerinden birisi olan `Ünvân ve Lakâblar`, diğer Türk-İslâm devletlerinde olduğu gibi, Memlûkler Devletinde de bir alâmet olarak karşımıza çıkmaktadır. Nisbeler ise, memlûklerin menşe'i başta olmak üzere efendileri ve tâcirleri, grup, meslek, ülke, şehir vs. gibi intisablarını göstermesi bakımından mühimdir. Bilindiği üzere, Memlûklerin hükümdarlık telakkisi diğer Türk-İslâm devletlerinden farklıdır. Diğer Türk-İslâm devletlerinde saltanat ırsî iken, Memlûkler saltanatın verasetle intikali kaidesi mucibince hareket etmemişler ve bu özellikleri ile diğer Türk-İslâm devletlerinden farklı bir hususiyet kazanmışlardır. Çalışmamızda, 1250-1517 yılları arasında Mısır ve Suriye'de hüküm sürmüş bulunan Memlûk Devleti sultanlarının kullandığını tesbit etiğimiz özellikle resmî mahiyetteki lakabları, künyeleri ve nisbelerini içerir şekilde bütün yönleri ile ortaya çıkarılmış bulunmaktadır. Dört Bölümden oluşan çalışmanın Giriş kısmında, öncelikle Memlûk Devleti öncesi İslâm Tarihinde Lakab kullanımının tarihçesi kısaca anlatılmıştır. Birinci Bölümde, Memlûk Devleti döneminde lakab verme yetkisi, lakab çeşitleri, lakablar arasında üstünlük bakımından meydana gelen farklar (tefâvüt) ve silsilelerde lakabların diziliş sırası hakkında bilgiler verilmiştir. İkinci Bölümde, Memlûk Devleti sultanlarının muhtelif vesika, kitâbe ve sikkelerde kullandıkları tesbit edilen lakabları alfabetik olarak sıralanarak, anlamları, ilgili lakabı kullandığını tesbit ettiğimiz Memlûk Devleti sultanı ve kullanım yeri ile birlikte verilmiştir. Üçüncü Bölümde, Memlûk Devleti sultanlarının Künyeleri, yine anlamları, ilgili künyeyi kullandığını tesbit ettiğimiz Memlûk Devleti sultanı ile birlikte aktarılmıştır. Çalışmanın son bölümü olan Dördüncü Bölümde ise, Memlûk Devleti sultanlarının Nisbeleri, ilgili sultanın muhtelif intisabiyetlerini açıklayacak şekilde verilmiştir.

Alike other Turk-Islam States, we encounter `Titles and Lakabs` as Sovereignty Symbols in Mamluk State as well. And nisbas are important as well because they clarify Mamluks' various affiliations, primarily Mamluks' origin, patrons and merchants, group, profession, country, city et cetera. As known, Mamluks' understanding of sovereignty differ from other Turk-Islam States. While sultanate is based to succession in other Turk-Islam States, Mamluks did not behave in accordance with this pedestal, and with this characteristics Mamluks have gained a different particularity than other Turk-Islam States. In our Study, it is thoroughly unearthed that especially the titles, nisbas and tags of formal quality which we detected Mamluk State Sultans' who have ruled Egypt and Syria between 1250-1517 have used. In the Introduction part of The Study which consists of four chapters, firstly, history of title usage in pre-Mamluk State Islamic History is briefly explained. In First Chapter, informations are provided about the authority of bestowing title in term of Mamluk State, title varieties, conflicts of superiority that occur between titles and alignment order of titles in title chains. In Second Chapter, titles detected which has been used by Mamluk State Sultans on various documents, inscriptions and coins are aligned alphabetically and their meanings are given alongside the Mamluk Sultan who bore the related title and place of usage of titles. In Third Chapter, tags of Mamluk Sultans and their meanings are given with the Mamluk State Sultan who bore the related tag. In Fourth Chapter, which is The Final Chapter of this Study, Mamluk State Sultans' nisbas are given to explain the related Sultan's various affiliations.