Birinci Türkiye Büyük Millet Meclisi`nde Trabzon milletvekilleri ve faaliyetleri

Abstract

Bu çalışmada Milli Mücadele yıllarında Anadolu'nun önemli şehirlerinden biri olanTrabzon'un Birinci Türkiye Büyük Millet Meclisi'ndeki milletvekillerinin faaliyetleriaraştırılmıştır. Yaşam biçimleri, kültür düzeyleri ve dünya görüşleri birbirinden ayrı fakatülkesinin bağımsızlığı, ulusunun mutluluğu uğruna her türlü tehlikeyi göze alarak Ankara'datoplanan bu ihtilalci kişilerin neler yaptıkları incelenmiştir.23 Nisan 1920'de toplanan meclis, Osmanlı devletinin elinden bir takım yetkilerialarak Anadolu'nun kaderine el koymuştur. Bundan sonra milletin ne şekilde yaşayacağına,milletin kendi seçtiği mebuslar karar verecektir.Çok renkli bir yapıya sahip olan Birinci Meclisteki Trabzon milletvekilleri hemgeldikleri yörenin sıkıntılarını dile getirmişler hem de milletin kurtuluşuna çare aramakta önayak olmuşlardır. Dönemin zor şartları altında toplanan meclis, yeni kurulacak olan devletinyönetim şeklinin de sinyallerinin verildiği bir ortam olmuştur. Şartlar gereği bütünseçilenlerin her konuda hemfikir olması gerekiyordu. Böylece vatanın kurtuluşu için dahaçabuk kararlar alınabilecekti. Ancak demokratik rejimin gereği olan muhalefet o dönemdeTrabzon milletvekili Ali Şükrü Bey tarafından yapılmıştır. Ali Şükrü Bey'in meclistekimuhalefeti yıkıcı değil eleştirel olmuştur. Ali Şükrü Bey de Milli Mücadele taraftarıvatansever bir milletvekilliydi. Hüsrev (Gerede) Bey, Atatürk'ün silah arkadaşı olmasınedeniyle ve Türkiye Büyük Millet Meclisi'ne karşı başlatılan isyanların bastırılmasındaönemli rol oynadığından mecliste ayrı bir öneme sahiptir. Hasan (Saka) Bey de gerekeğitiminden ve gerekse politik kişiliğinden kazandığı yetenekleri mecliste kullanarak önplanda olan ve fikirlerine başvurulan birisi olmayı başarmıştır. Mustafa Kemal'in güveninikazandığından Lozan Konferansı'na TBMM adına temsilci olarak katılmıştır. MaliyeVekilliği yaptığı dönemlerde memleketin hızla kalkınması için çaba sarf etmiştir.Meclis açıldığı dönemde vali olan Hamit Bey, Milli Mücadelede Trabzon basınınönemli isimlerinden Ahmet Faik Bey, Trabzon Müdafaa-i Hukuk Cemiyetinin önemliisimlerinden Celaleddin Bey ve Hafız Mehmet Bey, iyi bir hukukçu olan Nebizade Hamdi,Hamdi Bey ve Ordu Müdafaa-i Hukuk Teşkilatının kurucularından Mehmet Recai BeyTrabzon adına mecliste yer alarak görüşlerini sunmuşlardır. Meclisin gerek açıktoplantılarında gerekse gizli toplantılarında konuşmalarda söz alarak kanun tekliflerinde,takrir sunumlarında, sor ve gensoru önergelerinde bulunmuşlardır.Çalışmada Trabzon'un, Anadolu'da Milli Mücadele'nin kazanılmasında ne kadarbüyük payı olduğu görülebileceği gibi, yeni devletin temellerinin atıldığı mecliste ne dereceetkili oldukları da görülecektir. Kurulan Türkiye Cumhuriyeti Devleti'nin temellerinin atıldığıBirinci meclisin her aşamasında Trabzon milletvekillerinin rolü olduğu görülmektedir.ANAHTAR KELİMELER: Trabzon, Milli Mücadele, Birinci Meclis, TBMM,Trabzon Milletvekilleri.

This study investigates the activities of Trabzon?s, one of the important cities inAnatolia, parliament members, of the First Turkish National Assembly during the NationalStruggle years. It studies what those revolutionist people who had different living styles,different cultural levels and different views from each other did for the independence of theircountry and the wellness of their nation gathering in Ankara and taking every kind of risk.Taking some powers from the Otoman State, the Parliament which gathered on 23 rdApril 1920 got hold of the fate of Anatolia. From that time on the members of parliamentchosen by the nation itself would decide how the people should live.The varied Trabzon members of parliament of the First Turkish National Assemblyput forward the problems of the disticts they came from and played an important role infinding solutions for the independence of the Nation. The Assembly which gathered under thehard conditions of the period tended to be the place where signals of the ruling system of thenew state, that was to be founded, was given. Under the present conditions all electedparliament members had to share the same view. In this way decisions that would lead to theliberty of the country could be made faster. However the opposition, a necessity of ademocratic regime, was made by Ali Şükrü Bey, the Trabzon member of parliament of thetime. The opposition of Ali Şükrü Bey in the Parliament was criticising rather thandestructive. He also was a patriotic deputy who supported the National struggle. Hüsrev(Gerede) Bey was another important figure in the Assembly as he was the friend of Atatürk inthe army and played an important role in putting down the rebellions against the TurkishNational Assembly. Also Hasan (Saka) Bey succeded to be one of the leading persons in theAssembly who was often consulted because of using his skills resulting from his educationand his political character. He attended the Lozan Conference as a representative of theTurkish National Assembly as he gained the confidence of Mustafa Kemal. He also workedfor the fast devlopment of the country during his post as Finance Minister. Hamit Bey whowas governor during the opening of the Assembly, Ahmet Faik Bey, one of the importantnames in the press of Trabzon during the National struggle, the iportant figures of the TrabzonDefending Law Community Celaleddin Bey and Hafız Mehmet Bey, a good jurist NebizadeHamdi Bey and one of the founders of the Ordu Army Defendence Law Community MehmetRecai Bey took part in the Assembly on behalf of Trabzon and put forward their views. Theytalked on both open and secret meetings and put forward bills, statements, inquiry andinterpellations.From this study we can understand what important role Trabzon played in the NationalStruggle in Anatolia as well as its important effects in the Assembly, where the foundations ofthe new state were laid. It can be seen that the Trabzon members of parliament had animportant role in every stage of the First Assembly in the formation of the New TurkishRepublic State.Key Words: Trabzon, National Struggle, First Assembly, Turkish National Assembly,Trabzon Members of Parliament.