Küreselleşme sürecinde çok uluslu şirketlerin rolü ve ulus-devletin aşınma argümanı olarak maı anlaşması

Abstract

Küresellesme olgusu, son yıllarda gerek akademik gerekse politik çevrelerde üzerindeçokça tartısılan konulardan biri olmustur. Bu konuda yapılan tartısmalarda küresellesmeninçok boyutlu bir süreç oldugu vurgulanmaktadır.Bu süreç 1980 sonrasında dünya ekonomisinin neoliberal politikalarla sekillenmesiylehız kazanmıstır. Sürecin kurumsal kimligi IMF, Dünya Bankası, DTÖ, OECD, MAI vb.kurum, örgüt ve anlasmalarla tesis edilmistir. Uluslar arası sermayenin tasıyıcısı olan çokuluslu sirketler (ÇUS) ise bu süreçte aktif rol oynamaktadır.Bu çalısmada küresellesme sürecinde çok uluslu sirket, ulus-devlet ve çok taraflıyatırım anlasması (MAI) etkilesimi ele alınmaktadır. Bu baglamda yapılan analizlerde,ÇUS'ların küresellesme sürecinde önemli rol oynadıgı görülmektedir. Bu sirketler özellikle azgelismis ülkelerde (AGÜ) yaptıkları yatırımlarla faaliyet alanlarını genisletmektedir. Bunabaglı olarak büyük ekonomik güç elde eden sirketler, söz konusu sürecin temel aktörüolmuslardır.Öte yandan MAI, bu sirketlerin yatırımlarını koruma konusunda önemli bir roloynamaktadır. Söz konusu anlasma, yatırım ayrıcalıkları, özellestirme, vergi ve çevrestandartları gibi konularda önemli hükümler içermektedir. Dolayısıyla anlasmayla sirketyatırımları korunurken ulus-devletin birtakım yetkileri de kısıtlanmaktadır.Sonuç olarak, küresellesme sürecinde ÇUS'ların önemli bir rol oynadıklarınısöylemek mümkündür. Ayrıca MAI ile birlikte ulus-devletlerin ÇUS'lar karsısındazayıflatıldıgı da görülmektedir.

The case of globalization is one of the topics discussed in both academic and politicenvironments in last years. In discussions made about this topic it is emphasized that theglobalization is a multidimensional process.This process has gained speed with the world economy has been shaped by neoliberalpolicies after 1980. The institutional identity of process has been established with institutions,organizations and agreements such as IMF, WORLD BANK, WTO, OECD, MAI, etc.Multinational companies (MNCs), that are carriers of international capital, perform active rolein this process.In this study interaction between multinational company, nation-state and multilateralagreement on investment are discussed. In this context it is seen that multinational companies(MNCs) perform important role in globalization process. Those companies broaden theiractivity areas by investments especially in less-developed countries (LDCs). Because of thatthese companies have got huge economic power and have been main actors of this process.On the other hand MAI performs an important role about protecting these companies?investments. This agreement has important rules about topics such as investment concessions,privatization, standards of tax and environment. Consequently with this agreement,companies? investments are protected and some rights of nation-states are restricted.Eventually we can say that multinational companies (MNCs) have important roles inthis process. And it is seen that nation-states have been became weaker against multinationalcompanies with MAI.