Uygur el (Halk) edebiyatı, inceleme-metin-aktarma

Abstract

Çalışmamıza zemin teşkil eden `Uygur El Edebiyatı` adlı kitap Uygur Türklerinin 20. yüzyılda yazılmış ilk matbu eserlerinden biridir. Söz konusu kitap 1925'te Moskova'da basılmıştır. Eserdeki metinler Almatı ve Taşkent'teki Uygurlar ile bugün Çin yönetimi altındaki Doğu Türkistan'ın farklı bölgelerinde yaşayan Uygurlardan derlenmek suretiyle oluşturulmuştur. Hanlıklar Dönemi'nden sonra ağız özelliklerinin sıkça yer aldığı bir metin olması dolayısıyla eserde imla bakımından bir istikrarsızlık görülmektedir. İncelediğimiz kitapta Uygur sözlü edebiyatında yer alan `koşak, nahşa, makal, tepişmak ve çöçek` gibi anlatım türlerinin büyük bir kısmının örneklerine yer verilmiştir. Eserdeki metinler serbest bir derleme tekniği ile toplanmış; alınan metinlerin kaynakları hakkında çok net olmasa da bilgilere yer verilmiştir. Çalışmamızın amacı Uygur Türkçesinde verilen bu metinleri Türkiye Türkçesine aktararak Uygur sözlü edebiyat ürünlerini dil, içerik, şekil ve işlev yönünden incelemek olmuştur.

The book entitled `Uighur Hand Literature`, which constitutes the foundation of this study, is one of the Uighurs first printed works written in the 20th century. This book was printed in Moscow in 1925. The texts within the work were created through compilation from the in Almaty and Tashkent and the Uighurs living in various regions of Eastern Turkestan under the Chinese regime of today. Instability is seen in terms of orthography in the work due to its nature as a text in which dialectal traits after the Khanate Era frequently appear. Many of the types of expressions, such as `koşak`, `nahşa`, `makal`, `tepişmak`, and `çöçek` found in Uighur verbal literature were included in the book we studied. The texts in the work were collected with a free compilation technique, and information was included about the sources of the obtained texts, even if unclear. The purpose of our study was to study the products of Uighur verbal literature by translating these texts, provided in Uighur, into Turkish, in terms of language, content, form, and function.