Müze ve özel koleksiyonlarda bulunan işlemeli ayakkabıların değerlendirilmesi

Abstract

Giyimin temel ürünlerinden biri olan ayakkabı giyinmek, korunmak amacıyla geçmişten günümüze kadar estetik, sosyal, kültürel ve sembolik anlamlar içeren bir giyim eşyası olarak karşımıza çıkmıştır. Zenginlik, gösteriş ve ihtişam, giyimde olduğu gibi ayakkabılarda da kullanılan malzeme ve uygulanan işlemeler ile sağlanmıştır. Bu çalışmada, müze ve özel koleksiyonlar da korunan işlemeli ayakkabılar incelenerek belgelenmiştir. Araştırma kapsamına alınan; Topkapı sarayı müzesi, Sadberk Hanım müzesi, Ankara Etnografya müzesi, Uluumay Osmanlı Halk Kıyafetleri ve takıları müzesinde korunan 56 adet işlemeli ayakkabı incelenmiştir. İşlemeli ayakkabıların; saya malzemesi, burun modelleri, ökçe durumları, model özellikleri, işleme tekniği, kullanılan motif, oluşturulan kompozisyon, kullanılan saya rengi, işlemede kullanılan malzeme rengi, işlemede kullanılan malzeme türü, süslemede kullanılan malzeme ve eserlerin korunma durumları hakkındaki bilgiler incelenerek bilgi formunda sunulmuştur. Müze ve özel koleksiyonlarda korunan işlemeli ayakkabılarda saya malzemesi olarak en çok kadife ve deri kullanıldığı belirlenmiştir. Ayakkabıların; sivri burunlu, ökçeli, iskarpin olduğu ve çoğunlukla dival işi tekniğinin kullanıldığı görülmüştür. İşlemeli ayakkabılarda daha çok bitkisel motifler kullanılmış ve orta simetri kompozisyonlar ile yerleştirilmiştir. İşleme malzemesi olarak altın rengi kılabdan ve süsleme malzemesi olarak tırtılın çoğunlukla kullanıldığı görülmüştür.

From past to present, shoe wearing, as a fundamental component of clothing and protection, has been a garment that embodies aesthetic, social, cultural and symbolic meanings. Wealth, pomposity and flamboyance, just like in clothing, have been accomplished by the use of the material as well as implementing embroidery. In this study, embroidered shoes from public and private museums were examined and documented. In the scope of the study, 56 pairs of shoes from Topkapı Palace Museum, Lady Sadberk Museum, Ankara Ethnography Museum, Uluumay Museum of Ottoman Folk Costumes and Jewelry were examined. Data, regarding vamp material, toecap model, heel condition, model characteristics, embroidery technique, the motif of choice, formation of composition, vamp color, the material used for embroidery, the material used for ornaments and preservation condition of the handiwork were examined and were presented. Leather and velvet were determined to be the most frequently used vamp material in the embroidered shoes, that are preserved in public and private museum collections. Shoes were observed to have pointy toecaps, in the style of court shoes and commonly embroidered using the dival technique. The embroidered shoes more commonly had herbal motifs which were placed with linear symmetry compositions. Golden color gilded rope as embroidery material and tırtıl (a type of wire) as ornament material were the most commonly used materials.