Osmanlı ve Cumhuriyet modernleşmesinde kadın: Karşılaştırmalı bir analiz

Abstract

Bu çalışmada, Osmanlı ve Cumhuriyet modernleşmesinde kadının konumunda ortaya çıkan değişimler ele alınmaktadır. Bunun için, öncelikle, modernleşme kavramı bağlamında, Osmanlı ve Cumhuriyet modernleşmesi süreci ve bu süreçlerdeki ?kadın? irdelenmekte olup, kadın sorununa getirilen çözümlemelere değinilmektedir. Bu amaç doğrultusunda ilk olarak, Osmanlı'da kadının bireysel ve toplumsal yaşamdaki rolü, aile, eğitim, çalışma yaşamındaki yeri hukuksal ve siyasal hakları açısından incelenmektedir. İkinci olarak, Cumhuriyet'in ilanıyla birlikte sosyal yaşamdan iş yaşamına, seçme-seçilme gibi siyasal haklara kadar kadınlarla ilgili düzenlemeler ve bu düzenlemelerin yansımalarına değinilmektedir. Cumhuriyet reformları, biçimsel de olsa, kadın hakları ve özgürlükleri açısından önemli bir dönemece işaret ederken, bu reformların kadını özgürleştirip özgürleştirmediği sorunsalı irdelenmektedir. Bu noktada, her iki modernleşme sürecindeki ?kadın? karşılaştırmalı olarak ele alınmaktadır. Bu bağlamda, tezin temel argümanı, aralarındaki farklılıklara rağmen, Osmanlı ve Cumhuriyet modernleşmesi stratejilerinde kurucu unsur olarak işlevselleştirilen kadına müdahale edilmiş olup, bu müdahale sonucunda Osmanlı döneminde sanıldığının aksine kadınların kendi ?özgür? alanlarında hareket ettiği, Cumhuriyet döneminde ise, Cumhuriyetçi modernleş(tir)menin mantığı çerçevesinde kadınların cinsiyetsizleştirilerek istenen kalıplara uymaları için yönlendirildiklerini göstermektedir.Anahtar kelimeler:Modernleşme, Osmanlı Modernleşmesi, Cumhuriyet Modernleşmesi, Kadın, Feminizm, Fatma Aliye, Emine Semiye, Halide Edip Adıvar, Nezihe Muhiddin

In this study, occuring changes in the position of women during the modernization of the Ottoman and the Republic are discussed. Thus, first of all, the concept of modernization in the context of modernization process of Ottoman and republic and ?women? in this processes are being discussed and the solutions brought to women's issues are mentioned. For this purpose, first of all, women's involvement in individual and social life, family, education, working life in terms of its place in legal and political rights in Ottoman is examined. Secondly, regulations taking place with the Republic in the social life to work life, political rights, like right to vote and eligibity and the reflections of this regulations are mentioned. Reforms of republic, as an important winding point in the women?s rights and liberty Reforms of republic, even in a formal way, the problematic of this reforms really set women free or not is examined. At this point ?women? in the both processes of modernizations are comparatively treated. In this regard, the main argument of the thesis, is to show that, despite their differences, both Ottoman and Republic strategies of modernization has intervene women, whom they functionalized as a founding element, as a result of this intervention, contrary to popular belief, in the Ottoman period women acted in their own ?free? zones, is in the republican era, in the logic republican modernizaton women are asexualized and headed to fit the requried moldings.Keywords:Modernizaton, Ottoman Modernizaton, Republican Modernizaton, Women, Feminism, Fatma Aliye, Emine Semiye, Halide Edip Adıvar, Nezihe Muhiddin