Ekonomik korumacılık ve ekonomik liberalizm: Osmanlı`dan cumhuriyete temel yönelimler ve tartışmalar

Abstract

Bu çalışmanın amacı, ekonomik korumacılık ve ekonomik liberalizm düşüncelerinin temel dayanaklarını araştırmak, korumacılık ve liberalizm tartışmalarının Osmanlı İmparatorluğu'nun Tanzimat Dönemi ve sonrasındaki yansımalarını ortaya koymak ve Türkiye Cumhuriyeti'nin kuruluş dönemindeki temel korumacılık ve liberalizm yönelimlerinin izlerini aramaktır. Çalışmada, ekonomik korumacılığın çıkış noktası olarak, Avrupa'daki feodal üretim ilişkilerinin, canlanan ticaretin etkisiyle çözülmesi ve artan servet ihtiyacına çözüm olarak değerli maden birikimine yönelen dış ticaret düşüncesi ele alınmıştır. Bu kapsamda çalışmada merkantilizm düşüncesi açıklanmış, güç ve iktidar ilişkilerindeki değişimlerin sebep olduğu ekonomik ve sosyal dönüşümlere ayna tutulmuştur. Servet anlayışının üretim gücüyle ilişkilendirilmesi sonucunda değişen ekonomik korumacılık, Friedrich List'in Bebek Endüstriler Yaklaşımı (Infant Industry Argument) çerçevesinde açıklanmıştır.Liberal iktisadi düşüncenin çıkış noktası, Newton'un Doğal Düzen görüşü olarak ele alınmış, bu görüşün tarih sahnesine çıkmadan feodal Avrupa'da ve daha öncesindeki hazırlık süreçleri incelenmiştir. Fizyokrasi okulu açıklanmış, daha sonra Adam Smith'in liberal iktisadi görüşleri araştırılmıştır. Osmanlı iktisat yazınındaki ekonomik korumacılık ve ekonomik liberalizm görüşlerinin, İkinci Meşrutiyet Döneminde milli iktisat ve iktisadi hürriyetçilik fikirlerine evrildiği anlaşılmıştır. Çalışmanın son kısmında ise Cumhuriyet Dönemi'nden Yirminci Yüzyıl ortalarına kadar uzanan süreçte, iktisadi korumacılık ve liberalizm uygulamalarının izi sürülmüştür.

The aim of this study is to search the premises of the economic conservatism and economic liberalism ideas, to illustrate the effects of economic conservatism and liberalism debates within and after the Tanzimat Era of the Ottoman Empire, and to search for the traces of basic economic conservatism and liberalism trends within the foundation era of Turkish Republic. In the study, the origin of the economic conservatism is addressed as the external trade idea focused on the precious metal saving and which emerged as a solution to the increased wealth demand and weakening of feodal production relationships due to the effects of prosperous trade. In this context, the idea of mercantilism is explained and the economical and social evolutions due to the changes in the power and ruling relationships are reflected. Economic conservatism which evolved due to the association of wealth idea with the production power is explained in the frame of the Infant Industry Argument of Friedrich List. Then, the source of the liberal economic idea is addressed as the Newtons' Natural Order idea and the process of preparation of this idea in feudal Europe and before is analyzed. Next, The school of physiocracy is explained and then, the liberal economic ideas of Adam Smith is explained. It is observed that the economic conservation and economic liberalism ideas in the Ottoman economic literature evolved to the national economy and economic freedom ideas in the Era of Second Mesrutiyet. In the last part of the study, applications of economic conservation and liberalism are considered since Republic Period to the mid-Twentieth Century.