Arkeolojik bulgular ve yazılı belgeler ışığında Hitit Krallarının libasyon sahneleri

Abstract

Libasyon, ritüel sırasında kutsal bir sıvının, tanrılar adına önceden belirlenen kutsal alanlara akıtılması eylemidir. İlk uygarlıklardan başlayıp günümüze kadar devam eden libasyon sunumları, uygulandığı inanç sistemindeki kural ve kaidelere göre değişkenlik göstermektedir. Önasya uygarlıklarının bayram törenleri ve ritüellerinde, tanrıları yatıştırmak ve beslemek amacıyla yapılan libasyon sunumları, arkeolojik bulgular ve yazılı belgeler aracılığıyla öğrenilmektedir. Hitit krallarının arkeolojik bulgular ve yazılı belgeler ışığında libasyon sahnelerini incelediğimiz tez, Eski Hitit, İmparatorluk ve Geç Hitit dönemlerini kapsamaktadır. Libasyon sahnelerinin tarihsel gelişimine bakıldığında, en erken tarihli yazılı veriler Mezopotamya'da görülmektedir. Anadolu'da ilk libasyon sahnelerine, Asur Ticaret Kolonileri Dönemi'ne tarihlenen silindir mühür baskıları üzerinde yer alan betimlemeler vasıtasıyla ulaşılmaktadır. Hitit libasyon sahnelerinin öncülleri olan bu betimlemeler, Hitit tasvir sanatındaki libasyon sunumlarının temelini oluşturmaktadır. Hitit krallarının libasyon sahneleri, kabartmalı vazolar, orthostatlar, steller, gümüş ritonlar, silindir mühür baskıları ile kaya anıtı gibi arkeolojik bulgular üzerinde görülmektedir. Libasyon sahnelerinin sanat üslubu, dönemler arasında değişikliğe uğramaktadır. Yazılı belgelerde ise Hitit krallarının, bayram törenleri ve ritüellerde libasyon sunumu yaptığı okunmaktadır. Arkeolojik bulgular ve yazılı belgelerde yer alan Hitit krallarının libasyon sunumları ile ilgili veriler birbirini yapboz parçaları gibi tamamlamaktadır. Arkeolojik bulgular üzerinde görülen sahnelerdeki birçok figür ve nesnelerin, yazılı belgelerde tam karşılıkları bulunmaktadır.

Libation means pouring a sacred liquid into a predetermined place on behalf of gods during a ceremony. The libation practices which continue through the emergence of the first civilizations, differs from each other according to the belief systems in which they practiced. It is possible to obtain information about libation practices which were performed to calm down or to feed the gods, through the archaeological finds and written sources. In this study, the libation scenes of the Hittite Kings are examined in the light of archaeological finds and written sources covering Old Hittite, Imperial and Neo Hittite Periods. The earliest forms of the libation scenes can be seen in Mesopotamian sources. The first libation scenes in Anatolia can be seen on the descriptions of cylinder seal impressions dated to the Assyrian Trade Colonies Period. These descriptions, which are the pioneers of the Hittite libation scenes, form the basis of the libation practices in the Hittite descriptive art. The libation scenes of the Hittite Kings can be seen in various different archaeological data such as; orthostads, steles, rock monuments, silver rythons, cylinder seal impressions. The patterns on the libation scenes changes through different periods. According to the information obtained from written sources, the Hittite King libates during festivals and rituals. These libation practices which are seen in the archaeological finds and written sources completed each other like a puzzle. It can be seen exactly the same figures and objects of archaeological finds in the written sources.