Avrupa Birliği`nin döngüsel ekonomi modeli ve Türkiye`de yerel yönetimlerin atık politikası: Konya Büyükşehir Belediyesi örneği

Abstract

Çevre sorunları, atık yönetimi ve geri dönüşümün sürdürülebilirliği son yıllarda ülke ekonomilerinde aratarak önem kazanmaktadır. AB'de yeni ekonomik model olarak benimsenen `Döngüsel Ekonomi Modeli` kapsamında AB'nin geri dönüşüm projesi ile bu başlıklara yönelik önemli tedbirler ve süreçler tanımlanmaktadır. Döngüsel ekonomi modeline dayanan AB'nin atık yönetimi politikası, ürün tasarım süreçlerini geliştirerek atıkları kaynağında azaltmayı, oluşan atıkların ise geri dönüşümünün sağlanarak kirliliği azaltmayı amaçlamaktadır. Bu kapsamda, Avrupa Komisyonu'nun 2015 yılında kabul ettiği `Döngüsel Ekonomi Paketi` ile sürdürülebilir kalkınma bağlamında ürün tasarımlarının geliştirilmesi, yeşil kamu alımlarının desteklenmesi, atıklarının azaltılması ve geri dönüşüm oranlarının artırılması amaçlanmıştır. Kapsamı evsel ve endüstriyel kaynaklı katı atıklar ile sınırlandırılan bu çalışmanın amacı, döngüsel ekonomi kapsamında Türkiye'nin atık politikasında meydana gelen değişimleri incelemek, atık ekonomisinin boyutlarını irdelemek ve atık politikasının çevre ekonomisi bağlamında etkilerini ortaya koymaktır. Bu amaç doğrultusunda, çalışmamızda Türkiye'de yerel yönetimlerin atık politikaları ekonomik sonuçlarıyla birlikte karşılaştırmalı olarak ele alınmaktadır. Türkiye'deki atık yönetim stratejisinde atık oluşumunun önlenmesi, bunun kaçınılmaz olması halinde atıkların geri kazanılması hedeflenmektedir. 2017 yılında uygulanmaya başlanan `Sıfır Atık Projesi` ile atık yönetiminin yanında sürdürülebilir kalkınma ilkelerine uygun üretim yapılması, geri kazanım oranlarının artırılması ve ilave istihdam sağlanması hedeflenmiştir. Geri dönüşüm oranlarının yüksek ve artış eğiliminde olduğu AB'de düzenli depolama oranları giderek düşmekte, atıklar önemli bir hammadde kaynağı haline dönüşmektedir. Türkiye'de ise atıkların geri dönüşüm oranlarının düşük olması ve çok büyük kısmının depolama alanlarına gönderilmesi, yerel yönetimlerin atık yönetimi politikalarının bir ekonomik çıktı üretmek amacından `şimdilik` uzak olduğunu, daha çok çevresel açıdan oluşacak kirliliği önlemeye yönelik olduğunu ve AB'nin döngüsellik amacına uymadığını göstermektedir.Anahtar Kelimler: Çevre Ekonomisi, Sürdürülebilir Kalkınma, Atık Yönetimi, Döngüsel Ekonomi, Sıfır Atık, Geri Dönüşüm

Environmental problems, waste management and sustainability of recycling have increasingly become more important during recent years. Within the context of `Circular Economy Model` which is adopted in EU as the new economic model, by the EU recycling project important measures and processes are defined for these topics. The EU's waste management policy which is based on the circular economy model, aims to reduce waste at source by improving product design processes, and reduce pollution by recycling the waste generated. Within this scope, `Circular Economy Package` which is adopted by European Commission in 2015 aims to improve of product designs, support green public procurement, reduce waste and increase recycling rates for fostering sustainable development. The aim of this study, the scope of which is limited to domestic and industrial-sourced solid waste, is to analyze the changes in Turkey's waste policy within the scope of the circular economy, examine the dimensions of waste economy and show the effects of waste policy in the context of the environmental economy. For this purpose, in our study, local governments' waste policies in Turkey are handled comparatively with their economic outcomes. Waste management strategy in Turkey aims to reduce the amount of waste produced and recycle it if waste is unpreventable. By means of `The Zero Waste Project` which has been implemented since 2017, in addition to waste management it is aimed to produce according to sustainable development principles, increase recycle rates and ensure additional employment. In EU where recycling rates are high and on the rise, landfill rates are declining steadily and waste has become an important source of raw materials. On the other hand in Turkey, the low recycling rates of waste and sending much of them to landfills show that local governments' waste management policies are presently far from generating economic output, are aimed mainly to prevent environmental pollution and do not fit the EU's circularity purpose.Key Words: Environmental Economics, Sustainable Development, Waste Management, Circular Economy, Zero Waste, Recycling