Gediz deltası (İzmir) ve Büyük Menderes deltası (Aydın)`nda üreyen tepeli pelikan (Pelecanus crispus bruch, 1832) populasyon büyüklüğünün, değişiminin, göçlerinin, üreme ve beslenme biyolojilerinin araştırılması

Abstract

Bu çalışmada, nesli küresel ölçekte tehlike altında olan Tepeli Pelikan'ın (Pelecanus crispus Bruch, 1832) Gediz ve Büyük Menderes Deltalarındaki üreme ve kışlama populasyonlarının büyüklüğünün ve bu populasyonlarda meydana gelen değişimlerin belirlenmesi, türün Batı Anadolu'daki göç hareketlerinin ve izlediği rotaların saptanması, ayrıca beslenme ve üreme biyolojisi hakkında bilgi elde edilmesi amaçlanmıştır. Böylece, türün korunmasına katkı sağlanması hedeflenmiştir. Üreme ve kışlama populasyonlarının büyüklüğünün ve bu populasyonlarda meydana gelen değişimlerin saptanabilmesi amacıyla Gediz ve Büyük Menderes Deltası başta olmak üzere, Batı Anadolu'da Tepeli Pelikan'ın gözlendiği sulak alanlarda düzenli gözlemler yapılmıştır. Göç hareketlerinin ve rotalarının belirlenebilmesi amacıyla halkalama ve halka okuma çalışmalarından yararlanılmış, türün beslenme biyolojisi ile ilgili olarak da üreme kolonilerinden toplanan kusmuklardan besin analizi yapılmıştır. Elde edilen bulgular, temel istatistik analizleri ve Coğrafi Bilgi Sistemleri kullanılarak analiz edilmiştir. 2011-2014 yılları arasında, her iki çalışma alanında da üreyen çift sayısında yaklaşık %25 oranında artış olduğu belirlenmiş; ayrıca Batı Anadolu'da kışlayan birey sayısının da geçmiş yıllara kıyasla istatistiki olarak anlamlı bir artış gösterdiği tespit edilmiştir (p<0,05). Tepeli Pelikan'ın mevsimsel göç hareketleri ile kış aylarında Batı Anadolu'daki sulak alanlara yayıldığı belirlenmiş, ancak bu yayılmanın ağırlıklı olarak üreme alanlarının bulunduğu nehir havzası içinde olduğu tespit edilmiştir. Ayrıca, ilk kez bu çalışmada, Gediz ve Büyük Menderes Deltaları'nda halkalanan Tepeli Pelikan bireylerinin, kış aylarında Yunanistan ve Bulgaristan'a gittiği belirlenmiştir. Tepeli Pelikan'ın karasal sulak alanlar arasındaki hareketleri sırasında genellikle nehir ve çayların geçtiği vadileri, kıyısal sulak alanlar arasındaki uçuşta ise deniz kıyısını takip ettiği anlaşılmıştır. Üreme alanlarından toplanan kusmuk örneklerinin analizi sonucunda, Tepeli Pelikan'ın üreme dönemi boyunca yavrularını hem deniz hem de tatlı su balıklarıyla beslediği belirlenmiştir. Gediz Deltası'ndan tanımlanan örnekler Atherina sp., Aphanius sp., Mugil sp., Palaemon sp., Cyprinus sp. ve Carassius sp. iken, buna karşılık Büyük Menderes Deltası'ndan Carassius sp., Mugil sp. ve Palaemon sp. tanımlanmıştır. İlk kez bu çalışmada, her iki çalışma alanından tanımlanan türlerin toplam ağırlığı dikkate alındığında, Carssius sp.'nin %65'lik yüzde ile üreme dönemi boyunca Tepeli Pelikan'ın en çok beslendiği balık türü olduğu belirlenmiştir. Tepeli Pelikan'ın Gediz ve Büyük Menderes Deltaları'nda üreyen çift sayısındaki artışa rağmen, her iki alanda da üreme adalarının fırtına ve dalga erozyonları nedeniyle küçüldüğü tespit edilmiştir. Bu nedenle, üreme alanlarında düzenli izlemelerin devam etmesi gerektiği ve Tepeli Pelikan'ın üreme adalarının rehabilite edilmesi ya da uygun yerlere yuva platformları yerleştirilmesi gerektiği düşünülmektedir.

In this thesis, it is aimed to determine population size and trend, seasonal migration movements, breeding and feeding biology of a globally threatened bird species Dalmatian Pelican (Pelecanus crispus Bruch, 1832) populations breeding in Gediz and Büyük Menderes Deltas. Population size and trend of breeding and wintering populations has been studied by frequent observations of breeding colonies and mid-winter counts of wintering populations in different wetlands located in Western Turkey. Besides, seasonal migration movements of the species were studied by a colour ringing programme in Gediz and Büyük Menderes Deltas together with frequent ring reading studies in different wetlands. On the other hand, the diet of the species was studied by analysing regurgitates collected from breeding sites. Our findings were analysed by using general statistical analysis and Geographical Information Systems. As a result of this study, it is found that number of breeding pairs of Dalmatian Pelicans in Gediz and Büyük Menderes Deltas, between 2011 and 2014, was increased about %25 while number of wintering individuals was also showed an increasing trend with respect to previous studies in Western Anatolia (p<0,05). On the other hand, Dalmatian Pelicans were found spreading out to all wetlands which are adequate to them during winter, while most of them wintering in wetlands located in the same river basin with their breeding grounds. However, for the first time in this study, it is found that a few individuals migrate to northwest, to the wetlands located in Greece and Bulgaria for wintering. For their movements between continental wetlands, Dalmatian Pelicans follow rivers and streams while they follow sea shores to reach coastal weatlands. Regurgitate analysis show that Dalmatian Pelicans feed their nestlings by fishes living both in the sea and freswaters during breeding season. Atherina sp., Aphanius sp., Mugil sp., Palaemon sp., Cyprinus sp. and Carassius sp. were identified from Gediz Delta while Carassius sp., Mugil sp. and Palaemon sp. were identified from Büyük Menderes Delta. As an important finding, Carassius sp. was found to be the most important fish (with %65 weight percentage) on the diet of Dalmatian Pelican during the breeding season. Although gradually increase in the number of breeding pairs both in Gediz and Büyük Menderes Deltas, we determined a continious downsizing of their breeding islands due to strong storms and wave erosion. Thus, we think and suggest that the breeding islands of Dalmatian Pelicans should be rehabilitated or nest platforms should be placed in appropriate places around their breeding islands.