Ankara`nın Gölbaşı ilçesinde okul çağı çocuklarında guatr prevalansı, etyolojide iyot ve selenyum eksikliğinin rolü, zeka fonksiyonlarının değerlendirilmesi

Abstract

67 ÖZET İyot eksikliği ve buna bağlı hastalıklar, bugün oldukça iyi bilinen, fakat dünyanın bir çok bölgesinde halen ortadan kaldırılamamış halk sağlığı sorunudur. Türkiye'de de bütün bölgelerde, endemik guatr ve iyot eksikliği olduğu bilinmektedir. Günümüze değin ülkemizin bir çok bölgesinde yapılan çalışmada iyot eksikliğinin en sık gözlenen sonucu olan guatrın, % 10-30'a varan oranlarda olduğu bildirilmiştir. Bazı küçük ve dışarı kapalı çevrelerde oran %87'ye varmaktadır. İyot eksikliğinin ve guatrın halen sorun olduğu bilinen bölgelerden biri olan, Ankara' mn Gölbaşı İlçesi Merkez İlkokulları 'nda uygun sayıda çocukta, guatr taraması ve idrar iyodu analizi yaparak, ülkenin kapalı ve uzak olmayan hatta, şartlarının benzerliği nedeni ile Ankara'nın büyük bir kısmını da yansıtabilecek, bir prevalans çalışmasının yapılması amaçlandı. Çalışmada, 6-12 yaş grubunda endemik guatr oranı % 24.6 olarak saptandı.. Yapılan idrar iyot analizlerinde ise ortanca değer 5.57ug/dl olarak bulundu. Çalışmada guatırlı grupta bakılan serum selenyum düzeyleri guatırsız gruba göre anlamlı düşük bulundu ve bölgede guatr etyolojisinde diğer faktörün selenyum eksikliği olduğu görüldü. Buna göre, bölgede halen hafif - orta düzeylerde iyot eksikliği ve selenyum eksikliği söz konusudur. Türk Gıda Kodeksi 'nde yapılan ekleme ile tuz iyotlamasının zorunlu hale gelmiş olmasına karşın, idrarla atılan iyot düzeyleri günlük iyot ihtiyacının altında bulunmaktadır. İyot eksikliğinin önemli sonuçlarından olan, oluşturduğu beyin hasarı, zihinsel fonksiyonlarda bozulma ve nörolojik kusurlar açısından bakıldığında, bölgede guatrı olan, yani iyot eksikliğinden etkilendiği düşünülen çocuklarda, zeka fonksiyonlarının, guatırsız gruba göre belirgin bozuk olduğu saptanmıştır. Bu kuşkusuz ülke sosyokültürel gelişimi önünde büyük bir engel olarak görünmektedir. Tuzun iyotlanması, ülkemiz gibi pek çok ülkede iyot eksikliğinin aşılmasında uygun bir çözüm olarak görünmektedir. Nitekim bu yolla başarılı olmuş bir çok Avrupa ülkesi, guatr oranlarını %5'in altına indirebilmiştir. Gereği gibi yapıldığında, tuz iyotlanması teorik olarak, insanın günlük iyot ihtiyacı karşılayabilir. Bununla birlikte yaptığımız çalışmada iyotlu tuz kullanmasına karşın idrar iyot düzeylerinin düşük olan çocuklar mevcuttu. Bu tuzun iyotlaması, saklanması yada pişirilmesi sırasında olabilecek iyot kayıplardan kaynaklanıyor olabilir. İyot eksikliği sorununun çözümünde halen bir68 sonuca ulaşılmamış olmakla birlikte, bu konudaki denetimlerin artırılmasının ve halkın eğitimine ağırlık verilmesinin, koşulların değişmesinde önemli etkenler olabileceği söylenebilir.