Bir insektisit olan dimethoate`ın sazan balığı (Cyprinus carpio L. 1758)`nda hormonal, hematolojik ve histopatolojik etkileri

Abstract

Dimethoate organik fosforlulardan olup hububat, pamuk, biber, tütün ve yağlı tohumlarda yaprak bitleri ve akarlar için yaygın olarak kullanılan geniş spektrumlu bir sistemik organofosforlu insektisittir. Sentetik pestisit kullanımı ve çevreye deşarj olmaları akuvatik sistemde yıkıcı etki yapmaktadır. Bu nedenle bu araştırmada organik fosforlu insektisit Dimethoate'ın (0,16 ppm DIMET, 0,32 ppm DIMET) ve farklı sürelerde (4 gün ve 30 gün) hormonal, hematolojik ve histopatolojik etkileri incelenmiştir. Yapılan incelemelerde Dimethoate'a maruz kalmış balıklarda her iki doz grubunda ve sürede TSH, ST3, ST4, ACTH, Kortisol, TNFα, IL-1β ve IL-6 seviyelerinde kontrol grubuyla kıyaslandığında anlamlı bir artış olduğu tespit edilmiştir (p>0,05). TT3, TT4, BH ve IGF-1 seviyelerinde kontrol grubuna göre azalma görülmüştür (p<0,05). ACTH seviyelerinde süreye bağlı olarak bir fark bulunamamıştır. Dimethoate maruz kalan balıklarda kontrol grubuna göre; eritrosit sayıları, hemoglobin miktarı ve hematokrit değerlerinde meydana gelen azalmalar her iki doz grubunda da istatistiksel açıdan anlamlı bulunmuştur. Ayrıca süreye bağlı karşılaştırmalarda; Dimethoate'ın 0,32 ppm doz grubunda eritrosit, hemoglobin ve hematokrit değerler istatistiksel olarak anlamlıdır (p<0,05). Dimethoate'a maruz kalmış balıklarda kontrol grubuna göre her iki doz grubunda; Total lökosit sayısı (WBC) ve granulosit oranlarında meydana gelen azalmalar ile lenfosit oranlarında meydana gelen artmalar istatistiksel açıdan anlamlı bulunmuştur (p<0,05). Dimethoate maruziyetinde monosit oranlarında istatistiksel açıdan anlamlı bir fark tespit edilmemiştir (p>0,05). Ayrıca süreye bağlı karşılaştırmalarda; WBC, lenfosit ve granulosit oranlarındaki artış sub-kronik fazda ve sadece dimethoate'ın 0,32 ppm'lik doz grubunda istatistiksel açıdan anlamlı bulunmuştur (p<0,05). Dimethoate uygulanan tüm gruplarda kontrol grubuna göre solungaç dokularında doza ve süreye bağlı olarak artış gösteren hücre hasarı gözlenmiştir. Solungaç dokularında gözlenen histopatolojik değişiklikler; sekonder lamellerde epitel ayrılması, düzleşme ve kısalma şeklinde olmuştur. Karaciğer dokularında gözlenen; vakuoler dejenerasyon, mononükleer hücre infiltrasyonu, sünizoidal mesafede hidrofik dejenerasyonlar gibi histopatolojik durumlar şeklinde olmuştur. Sonuçta Dimethoate pestisidinin sazan balıklarında akut ve sub-kronik etkileri hematolojik, hormonal ve histopatolojik olarak rapor edilmiştir.

Dimethoate is an organic phosphor and it is widely used insecttisits with a wide range spectrum for leaf lice and mites in wheat, cotton, pepper, tobacco and oil seeds. It makes devastating effect in aquatic system because of using synthetic pestitite and decharging to the environment. For this reason, in this research the hormonal, hematologic and histopathological effects of insectisite dimethoate with organic phosphor (0,16 ppm DIMET, 0,32 ppm DIMET) in different periods (4 days to 30 days) were investigated. In the investigations, it was seen that there was a meaningful increase in the levels of TSH, ST3, ST4, ACTH, Kortisol, TNFα, IL-1β and IL-6 on the fish exposed to Dimethoate in each doses and periods when compared to the control group (p>0,05). The levels of TT3, TT4, BH and IGF-1 were decreased when compared with the control group (p<0,05). ACTH level was found the same related to the period. In the fish exposed to Dimethoate, it is found statistically meaningful that the valıues of hematocrit, the number of eritrosit and the amount of hemoglobin in both dose groups were decreased when compared to the control group. Moreover, when compared related to the period, dimethoate in 0,32 ppm dose group was found statistically meaningful related to the values of eritrosit, hemoglobin and hematokrit (p<0,05). In the fish exposed to Dimethoate, there found a meaningful statistical difference in decreasing of total locosite number (WBC) and granulosite rates and increasing of lymphocyte in each doses groups when compared to the control group (p<0,05). There was seen no meaningful statistical difference in the rates of monosite when exposed to Dimenhoate (p>0,05). Furthermore, in the comparison related to the period, there was a statistically meaningful difference in WBC, lenfosit and granulosite rates in sub-chronic phases and only in 0,32 ppm doses group of dimethoate (p<0,05). In all groups in which Dimethoate was used, there seen an increasing cell damage related to the doses and the period in the gill tissues when compared to the control group. The histopathological changes seen in the gill tissues were explained as ephitel separation in seconder lamels, flattening and shortening. The mononuclear tissue infiltration and vacuolar degeneration in liver tissues of the fish can be expressed as histopatholigic hydrofic degeneration at sünizoidal distance. As a result, it is reported that the acute and sub-chronic effects of dimethoate pestidides on carps are explained as hematological, hormonal, and histopathological.