Ortaokul öğrencilerinde mekânsal düşünme becerilerinin gelişimi: Bir durum çalışması

Abstract

Bu çalışmada ortaokul düzeyindeki öğrencilerde mekânsal düşünme becerileriningelişimi ve bunu etkileyen faktörler ortaya konmaya çalışılmıştır. Sosyal bilgileröğretiminde mekân ve mekânsal düşünme becerileri çok önemlidir. Çünkü insan tümeylemlerini mekân içinde gerçekleştirir. Dolayısıyla, mekânın insanlar tarafından doğrubir şekilde tanınması ve değerlendirilmesi gerekir. Bu anlamda mekânsal düşünmebecerilerinin çocuklarda geliştirilmesi çoğunlukla ilkokulda hayat bilgisi, ortaokuldasosyal bilgiler dersinin sorumluluğundadır. Mekânsal düşünme becerileri gelişmiş birçocuk, yaşadığı çevreden başlayarak dünyayı tanımaya ve onu nasıl organize edeceğiniöğrenmeye başlar. Çocuğun yaşadığı yere olan aidiyet duygusu gelişir ve böylecekendinde milli duygular gelişir.Bu çalışmada ortaokul öğrencilerinin mekânsal düşünme becerilerinin gelişimini tespitetmek için nitel araştırma yöntemlerinden durum çalışması işe koşulmuştur. Kayseri'ninTalas ilçesinde yer alan bir ortaokulda 2018-19 Eğitim Öğretim yılında öğrenim görenbeşinci sınıf öğrencileri ile sekizinci sınıf öğrencileri ile bu öğrencilerin sosyal bilgileröğretmenleri çalışma grubu olarak belirlenmiştir. Uzman akademisyenlerin katılımıylagerçekleştirilen Delfi tekniği uygulaması sonucu, ortaöğretime başlayan ve bitirmekteolan öğrencilerin (5. ve 8. Sınıf) sahip olması gereken mekânsal düşünme becerileribelirlenmiştir. Her iki sınıfa da seviyelerine uygun olarak hazırlanan mekânsal düşünmebecerileri seviye belirleme testi uygulanmış ve bu testin sonuçlarına göre seçilenöğrencilerle ve okulda görev yapan sosyal bilgiler dersi öğretmenleriyle yarıyapılandırılmış görüşme gerçekleştirilmiştir.viiÖğrencilerin testlerden elde ettikleri puanlarından ve gerçekleştirilen yarıyapılandırılmış görüşmelerden elde edilen bulgulara göre, her iki sınıf seviyesinde dekatılımcı öğrencilerde mekânsal düşünme becerilerinin yeterince gelişmediği tespitedilmiştir. Bunda gerek sosyal bilgiler öğretim programının bu becerileri geliştirmeanlamında sığ kalması, gerek öğretmenlerin beceri öğretimi konusundaki yetersizliklerive gerekse liselere geçiş sınavlarının öğrenciler üzerinde yoğun bir baskı oluşturması enönemli sebepler olarak belirlenmiştir. Dolayısıyla Sosyal Bilgiler Öğretim Programındamekânsal düşünme becerileriyle ilgili kazanımlar derinleştirilebilir, öğretmenler bubecerilerin öğretimi konusunda hizmet içi eğitime alınabilir ve öğrencilerin üzerindekisınav baskısı hafifletilebilir.Anahtar Kelimeler: Sosyal bilgiler eğitimi, coğrafya, beceri öğretimi, mekân,mekânsal düşünme becerileri.

In this study, it was tried to reveal that the development of spatial thinking skills and thefactors affecting it. Space and spatial thinking skills are very important in social studiesteaching. Because man performs all his actions within the space. Therefore, thedevelopment of spatial thinking skills for children from primary school is theresponsibility of the social studies course. A person who is better with spatial thinkingskills also knows how to organize the world starting from his / her environment. A childwith advanced spatial thinking skills begins to know the world and learn how toorganize it, starting with the environment in which he/she lives.In this study, a case study of qualitative research methods was employed. The workgroup was a secondary school in Talas, Kayseri in the 2018-19 academic year. The fifthgrade students and eighth grade students were identified as a participants. The spatialthinking skills leveling test prepared in both classes was applied from February to April.According to the results of this test, semi-structured interviews were conducted withsome students and social studies lesson teachers in April, 2019.According to the findings, it was determined that these skills were not developedsufficiently at both class levels. The reasons of these findings that are because of thecurriculum of social studies, the inadequacies of teachers about the teaching of skillsand the intense pressures of the exams to pass high school for students.Keywords: Teaching Social Studies, geography, teaching of skills, space, spatialthinking skills.