Bizberyan ve Koyunluca -GAP bölgesinde karşılaştırmalı bir köy incelemesi-

Abstract

ÖZET Bu araştırmada Güneydoğu Anadolu Projesi (GAP) kapsamında Atatürk Barajı Suları altında kalacak olan bir Samsat köyü ile sulamaya açılacak olan bir Harran köyünün sosyo-ekonomik yapısı karşılaştırmalı olarak incelenmiştir. Araştırmada görüşme ve sistematik gözlem tekniği kullanılmış; aktör yönelimli bir yaklaşımdan yararlanılmakla birlikte, toplulukların yöresel ve bölgesel sosyo-ekonomik yapı içindeki yerleri de gösterilmeye çalışılmıştır. Araştırma daha çok betimsel nitelikte olmakla birlikte, köylülerin geçimlik tarımcılığa (kapalı ev ekonomisine) dayalı geleneksel yapıdan kapitalist ilişkilerin egemenliği altındaki pazarlar ve daha geniş toplumla bütünleşme yönünden dönüşüm geçirdikleri bir varsayım olarak kabul edilmiştir. Bu doğrultuda, toplulukların toplumsal yapılarını belirleyici olarak öncelikle doğal çevre ve tekno-ekonomik dizge üzerinde durulmuş; bu öğelerin aile; tabakalaşma, dış toplumla ilişkiler, kitle iletişim araçlarına açıklık, eğitim düzeyleri vbg. topluluğun toplumsal örgütlenişi, kurum ve değerleriyle olan ilişkileri araştırılmış; köyler arasındaki yapısal benzerlik ve farklılıklar değerlendirilmiştir. Araştırma sonucunda köylerde tekno-ekonomik gelişmelere bağlı olarak pazara yönelik üretimin, dış toplum ile kitle iletişim araçlarına açıklık düzeyinin 137138 artmasına karşılık, yarı-feodal nitelikteki büyük toprak sahibi -ortakçı isletmelerin büyük bir dönüşüme uğramaksızın yerlerini korudukları ve geleneksel değerlerin köydeki iç hiyerarşik yapılanma ile köylülerin tutum ve davranışlarında hala önemli rol oynadıkları anlaşılmıştır. iki köy arasındaki -farklılıkların ise farklı mülkiyet dağılımlarına sahip olmalarına, farklı düzeyde pazara yönelik üretimde bulunmalarına, dış toplum ve kitle iletişim araçlarına açıklık düzeylerinin farklı olmasına ve aşiret organizasyonun bulunup bulunmamasına bağlı olarak değişiklik gösterdiği tesbit edilmiştir.

ABSTRACT The purpose of the study is to analyse the socio-economic structures of Bizberyan -a village of Samsat- to be left under Atatürk Dam and of Koyunluca -a village of Harran- to be begimied irrigation processes based on comparative into actor - oriented approach. This study also aims at considering the relations between the socio-economic structures of the region and the villages. The assumption is that the villages have undergone a transformation from traditional agrarian-rural structure into a larger society. The survey is based on the relations between their natural environtment and tecno-economical system and their socio~cul tural structures. XI