Vergilemenin ekonomik etkinliği: Türk gelir vergisi açısından bir değerlendirme

Abstract

ÖZET Vergilerin ekonomik etkinliğini konu alan bu çalışmanın amacı refah kriteri çerçevesinde ekonomik etkinliği değerlendirmektir. Vergilemenin refah etkileri kaynak dağılımından etkinlik ve gelir dağılımında adalet çerçevesinde ele alınmaktadır. Kaynak dağılımında etkinlik ekonomik etkinlik olarak tanımlanmaktadır. Vergilerin kaynak dağılım mekanizması üzerindeki etkileri özel sektör içinde kaynakların yeniden dağılımı ve özel sektörden kamu sektörüne kaynak aktarımı şeklinde ifade edilmektedir. Özel sektör içinde kaynakların yeniden dağılımı; göreli fiyat yapışım değiştirmektedir. Ekonomide göreli fiyat yapısı değişerek reel kullanılabilir kaynakların artması sağlanabilir. Örneğin vergileme sonucunda üretim faktörlerinin verimsiz alanlardan verimli alanlara kayması göreli fiyat değişimleri yoluyla sağlanabilmektedir. Böylece reel milli gelirde bir artış sağlanabilir. Bunun tersi olarak vergileme ile gerek kaynak dağılımı gerek gelirin yeniden dağılımı bozulabilir. Örneğin bir üretim faktörü üzerinde aşırı vergi yükü oluşması vergilemenin saptırıcı etkilerini arttırmaktadır. Çalışmada; özellikle ücret geliri elde eden üretim faktörleri açısından bu olgu, birinci bölümde teorik içeriği ikinci bölümde Türk gelir vergisinin bir değerlendirmesi yapılarak vurgulanmaya çalışılmıştır. Vergilemede saptırıcı etkiler sonucunda oluşan etkinlik kaybının en aza indirilebilmesi için vergi tabanının genişlemesi ve vergi konusunun çeşitlenmesi gerekmektedir. Vergi sisteminin kaynak dağılımı üzerindeki etkisinin tartışılması konusunda dikkate alınması gereken en önemli unsur vergilerin ekonomik faaliyetleri kısıcı etkisinin kamuya aktarılan kaynağa eşit olması gerekmektedir. Türk gelir vergisi sisteminde faktör gelirlerinden yapılan toplam kesinti oranının ağırlığı maaş ve ücret gelirleri üzerinde yoğunlaşmaktadır. Maaş ve ücret gelirlerinden yapılan kesintinin fazla oluşun bu grubun toplam faktör gelirleri içindeki payını düşürmektedir. Böyle bir vergi politikası kaynak dağılmamda etkinsizliğe yol açtığı gibi kayıt dışı istihdamı teşvik etmektedir. Efektif vergi yükü düşük olan diğer gelir gruplarının vergilendirilmesi gerekmektedir. Özellikle faiz geliri elde eden grubun vergilendirilmesi kayıt dışı kesimin kapsama alınmasını sağlayarak vergi tabanını genişletebilir. Dolayısıyla ekonomik etkinliğin sağlanmasına yardımcı olabilir.