İnce Memed 1 ve 2 romanlarındaki eylemlerin görünüş ve kılınış yönünden incelenmesi

Abstract

TSZ ÖZÜ Kılmış ve görünüş yalnızca şekle bağlı olamayan dilbiigisinin iki ayrı ulamıdır. Görünüş dii içerisinde eylemin kullanımına yansıyan ruhsal etkilerle ve koşullarla ilgili bir dil olayıdır. Eylemde anlatılan iş oluş ya da olayın öznel bir biçimde değerlendir! İmesidir. `olan anaBirıı itin tepelediği köpoğlu köpek. Keçiler ekini geçirdiler. Sen durmuş seyredersin burada. (ÎM I, s. 41)` cümlesindeki `seyredersin` eylemi geniş samanlı olmasına karşın şimdiki saman ifadesi taşımaktadır. Kılmış, eylemin belirttiği olayın süreciyle ilgilidir. Eylemin mastar durumunda var olan süreç, etki yönü ve meydana geliş tarzını ifade eden bir anlam olayıdır. Türkiye Türkçe s inde ki eylemler saman türü yönünden incelendiğinde bir kısım eylemlerin başlama (başlamak, dirilmek, ayağa kalkmak, f ırlamak >, bir kısmının süreklilik (nöbet tutmak, uğraşmak, çalışmak vs.), diğer bir kısmının ise sonuç (ödemek, durmak, ölmek vs. ) ifadesi taşıdıkları görülür, Eylemler meydana geliş tarzı yönünden de kesikli (kurşunlamak) ve kesiksiz (yürümek) olarak sınıflandırılır. Eylemler etki yönlerine göre de kılışlı (kırmak, çalışmak, vurmak) ve oluşlu (ağarmak, kızarmak, avunmak) olarak ikiye ayrılırlar. Görüldüğü gibi görünüş ve kılınış eylemlerin anlam yönlerini ele alan iki dil olayıdır. Hem konuşma dilinde hem de yası dilinde kendini gösteren bu anlam olayları ülkemizde ayrıntılı şekilde ele alınmamıştır. Dilimize ait bu anlam zenginliğinin ortaya çıkarılması gerekmektedir, înce Memed I ve îl romanlarının dil yapısının yalın, konuşma diline yakın olması dolayısıyla böyle bir çalışma için oldukça uygundu.I6Î Eser içindeki örnekleri ortaya çıkarılarak görünüş şekillerine göre tasnif edildi. Görünüş öze İliğine sahip çeşitli sanan lı cünleler örneklerin çokluğu ve çeşitliliğine göre belli başlıklar altında toplandı, ayrıca eylen mastarları da meydana geliş tarsı, sanan türü ve etki yönlerine göre sınıflandırıldı ve bu sınıflandırma ortak bir çatı altında toplandı.