Orhan Kemal`in Baba Evi, Avare Yıllar; Cemile romanlarında tasarlama kiplerinin anlam açısından incelemesi

Abstract

ÖZET Türkçede dil birimlerinin görev ve işlemlerinin sınırları çok geniştir. Her gelişmiş dilde cümle içinde kelimelerin türlü anlam değişikliklerine uğradıkları görülür. Bu açıdan bakıldığında, günümüzde emir, istek,şart ve gereklilik ekleri kendi çekim ifadeleri yanında pek çok anla mı da verebilmektedir. Biz örneklerimiz çerçevesinde bu farklı anlamaları incelemeye çalıştık, incelememiz boyunca kipin zamanla bir ilgisi olmadığım; kipin yalnız ruh durumunu.zamanın da sadece vakti anlattığı gerçeğini gördük ve kipin,dil psikolojisiyle ilgili bir anlatım olayı olduğu sonucuna vardık. Herhangi bir kipin mutlaka mutlaka kendi ekiyle anlatılma zorunluluğu olmadığını gördük.örneğin, emir eki sadece emir ifade eder diyemeyeceğimiz g1b1 başka ekler de emir ifade etmez diyemeyiz, istek de emir ifade edebilir. Bu mutlak bir emir ifadesi olmayıp isteğin emirle temas noktasıdır. Yani her zaman bir ek bir kipi ifade etmez, önemli olan ruh durumunun herhangi bir anlatım kalıbına girerek belirtilmesidir. incelediğimiz üç eserde toplam 1017 cümleyi tasarlama kipleriyle kurulmuş olarak tesbit ettik. Emir çekimi ile kurulmuş cümlelerde ruh durumunun girdiği kalıplara göre emir, emir/istek, istek, istek/tembih, istek/nasihat, şart ifadelerini tespit ettik.istek çekimi ile kurulmuş cümlelerde ruh durumunun girdiği kalıplara göre istek, istek/teklif, istek/denetleme, istek/meydan okuma, istek/kabullenme, istek/azarlama, istek/ küçümseme, şart ifadelerini tespit ettik. incelediğimiz örnek cümlelerde gereklilik çekimiyle kurulmuş ifadelerde farklı anlamlar tespit edemedik, istek ve emir ifade edebilen gereklilik çekimi örneklerimize sadece gereklilik ifadesi ile rastlanmıştır. Şart çekimiyle kurulmuş cümlelerde yine, ruh durumunun girdiği kalıplara göre şart, dilek/şart, gereklilik, emir ve istek ifadelerine tespit ettik ve bütün bu cümleleri incelemeye çalıştık. Yazarla ilgili olarak Orhan Kemal'in günlük yasamın kolayca gözlenebilen gerçeklere dayanarak oluşturduğu somutlaştırmalarının söyleyişine kazandırdığı, akıcılığı ve etkileyiciliği gerçeğini anlam açısından incelemeye çalış tığımız üç eserinde de var olduğunu gördük. Anahtar Kelimeler : Anlam kayması, emir kipi, istek kipi, gereklilik kipi, şart kipi, ek.

SUMMARY In Turkish Language accumulation the work and function has a very wide limit. It 1s seen 1n every developed language words 1n a sentence have a variety of meaning differences. In this case nowadays order, request, provision and necessity appendixes with Its own inflection can give many meanings. We have tried to analyze the difference between the meanings within our example frame. Throughout our analysis, mood has no relation between time. Mood only shows.The condition of psycho and we have seen that tenses only shows us the time. Also we have come up with a conclusion that language psychology only refers to meaning. It is seen that 1n any type of mood. It must have its own appendix. For example, not only the order appendix but also the other appendixes can not give command meaning. This 1s not an absolute order expression but depends on the point of command contact. The important point 1s that the psychological condition is shown by a structural pattern. Is the three work of opus we have analized (established) there is a total of 1017 sentence envisage mood built. With the command inflection set sentences is the established that the structures 1n the psychological VIIIcondition are order, order/request, request/warning, request/ advice, provision structures. In the request inflection structured sentences it is bound to the psychological conditioned patterns, request, request/ proposal, request/ inspect, request/ defy, reqest/ acceptance, request/ reproof, request/ pity, ar& provision structures. The analized example sentences which are set with a necessity inflections expressed in different meaning, in the request and order expression within the necessity inflection examples we have only come across necessity expressions. Sentences which are set with provision inflection is again about psychological contioned that are structured according to, provision/wish, provision/necessesity.order and request expressions have been established and all. We have tried to analize these sentences. About the author Orhan Kemal's daily life.it is easliy observed that based on the truth and concretization that gains conversation and fluency, and effective fact within the meaning way have been analized found in his three work of art Key Words :Deviance, order mood, request mood, necessity mood, provision mood, appendix (es). IX