Adana halk kültüründe geçiş dönmeleri doğum-evlenme-ölüm

Abstract

ÖZET YÜKSEK LİSANS TEZİ ADANA HALK KÜLTÜRÜNDE GEÇİŞ DÖNEMLERİ DOĞUM-EVLENME-ÖLÜM Ayşe BAŞÇETİNÇELİK ÇUKUROVA ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ « TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI ANABİLİM DALI Danışman: Doç., Dr. Erman ARTUN Yıl: 1998, Sayfa: 335 Jüri : Doç. Dr. Erman ARTUN Prof. Dr. Mine MENGİ Yard. Doç. Dr. Bedri AYDOĞAN Adet ve inanmalar diye kısaca adlandırılan örf, adet, teamül, anane, gelenek, görenek,örf, inanç ve moda bir toplumun halk kültürünü oluşturur. Halk kültürü, bireyin toplum içerisindeki yaşantısında, düzeni ve uyumu sağlar. Halk kültürünün oluşmasında, bireyin içinde yaşadığı toplumun tarihi, sosyal yapısı, kültürel olayları ve gelişen teknoloji etkili olur. Bireyin yaşantısında çeşitli dönemler vardır. Doğum, evlenme ve ölüm dönemleri, halk kültüründe geçiş dönemleri olarak anılır. Geçiş dönemlerinde birey, çeşitli adet ve inanmalarla yeni yaşantısına hazırlanır. Adana ve çevresinde, doğum, evlenme ve ölüm dönemlerinde çeşitli pratikler uygulanır. Doğum öncesinden başlayan bu uygulamalarla, çocuğun sağlıklı doğması, doğduktan sonra da yaşamını sağlıklı sürdürmesi amaçlanır. Çocuk doğduktan sonraki kırk güne çok önem verilir. Anne ve çocuğun korunmasız olduğuna inanılan bu kırk gün içinde, onları kötü etkilerden korumak için, birtakım önlemler alınır. Evlenme döneminde uygulanan adet ve inanmalarla, bireyin yeni başlayan yaşantısında mutlu olması, kötülüklerden korunması amaçlanır. Eski Türklerden günümüze kadar gelen inanmalarla, aileye yeni katılan bireyi kutsamak için, büyüsel pratikler uygulanır. Yeni yaşantısının aydınlık olması için ayna takılır. Gittiği eve bereket getirmesi için başına saçı atılır. Ölüm döneminde uygulanan adet ve inanmalarda amaç, ölenin öte dünyaya gidişini kolaylaştırma, orada mutlu olmasını sağlama, geride kalanların da ruhsal durumlarını düzeltmedir. İslami uygulamaların yoğun olarak uygulandığı bu dönemde, yeni bir ölümün olmaması, ölenin geride kalanları rahatsız etmemesi için büyüsel pratikler uygulanır. Adana ve çevresinin halk kültüründe, İslamiyet öncesi adet ve inanmaların, İslamiyetin, binlerce yıllık bir kültüre sahip Çukurova'nın, Batılılaşma ve gelişen teknolojiyle birlikte gelen batı kültürünün etkileri vardır. Adana halk kültürü geçiş dönemlerinde uygulanan adet ve inanmalarda, bu kültürlerin çok renkliliği ve izleri görülür. Anahtar Sözcükler: Adana, Doğum, Evlenme, Ölüm

ABSTRACT MSc THESIS TRANSITION PERIODS OF ADANA FOLK CULTURE BIRTH-MARRIAGE-DEATH Ayşe BAŞÇETINÇELIK DEPARTMENT OF TURKISH LANGUAGE AND LITERATURE INSTITUTE OF SOCIAL SCIENCES UNIVERSITY OF ÇUKUROVA Supervisor : Assoc. Prof. Dr. Erman ARTUN Year: 1998, Pages: 335 Jury : Assoc. Prof. Dr. Erman ARTUN Prof. Dr. Mine MENGİ Assis.Prof. Dr. Bedri AYDO?AN Custom, practice, usage, tradition, routine, belief and fashion that are simply called as customs and beliefs constitute the folk culture of a society. Folk culture provides the harmony and order of the individuals experiences within the community that the individual lives. The social structure, history, social experiences and technology is important in order to create the folk culture. Within that folk culture, there are some periods at every individuals life like birth, marriage and death that are called as transition periods. Individual prepares himself to that transition period by customs and beliefs. In Adana and its periphery some practices are applied at birth, marriage and death periods. With these practices that begin before birth period, it is aimed to prepare the child into birth and after birth, into life. The practices at marriage period aim to provide a good life for the individual and to preserve him from badnesses. From ancient Turks to today, sacred practices are applied to bless the person who has become the new member of the family. To jmake her life brilliant, a mirror is attached. To bring wealth to the house the person has been, something is thrown on her head according to the condition. The aims of death period customs and practices are to ease the transition dead person into other world, to provide his comfort there and to repair his familys deprivation. In this period when Islamic practices are intensively seen, sacred practices are applied to prevent a new death and to prevent dead person to make alives uncomfortable. Customs and beliefs of pre-Islamic period, effects of Islam, Çukurova with its thousand year old culture, modernization and Western culture that has come with technology have all been influential at the constitution of the folk culture of Adana and its periphery. The diversity, multicolor, and signs of these cultures are seen at the customs and practices that are applied at transition periods of Adana folk culture. Key words: Adana, birth, marriage, death II