Hazar havzası enerji kaynaklarının global politikadaki yeri ve Türkiye

Abstract

ÖZET HAZAR HAVZASI ENERJİ KAYNAKLARININ GLOBAL POLİTİKADAKİ YERİ VE TÜRKİYE Mahal EMRAHOV Yüksek Lisans Tezi, İktisat Anabüim Dalı Danışman: Prof. Dr. Muammer TEKEOĞLU Ekim 2000, 251 sayfa Bu çalışmada enerji kaynaklan açısından geniş anlamda Hazar Havzası 'nın ve dar anlamda bölge ülkelerinin konumu ve bunun Türkiye ile karşılıklı etkileşimi incelenmiştir. Çalışma, dünyadaki değişimler, bu değişimlerde enerji faktörünün önemi, Hazar Havzası'nın şimdiki dönemde bağımsızlıklarına kavuşması ve Türkiye'nin bu gelişmelerdeki mevkii hakkında giriş niteliğinde bilgilerin sunulması ile başlamaktadır. Enerji faktörünün önemini açıklamak amacıyla dünyadaki enerji kaynakları tanımlanmış ve değerlendirilmişlerdir. Buradan petrol, doğal gaz ve kömürün dünya enerji kaynaklan talebinde önemli yer tuttuğu sonucu çıkmıştır. Bundan sonra şimdiye kadar dünyada gerçekleştirilmiş önemli petrol ve doğal gaz politikalarına ışık tutulmaktadır. Bu bölümün en son kısmında dünya petrol ve doğal gaz politikalarını oluşturan ve bunun gerçekleştirilmesinde yön veren `büyük güçler` ve onların Hazar Bölgesine bakış açılan açıklanmaktadır. Çalışmanın ikinci bölümü doğrudan Hazar Havzasıyla ilgilidir. Dünya petrol ve doğal gaz rezervleri ile kıyaslanan Hazar bölgesi rezervlerine yönelik arz- talep dengesim incelenmektedir. Bundan sonra Hazar Havzasındaki enerji stratejileri açıklanmakta ve buna göre İhracat güzergahları- özellikle ham petrol boru hattı projeleri- değerlendirilmektedir. Bu projeler içinde Hazar Havzası devletleri ve Türkiye için en büyük öneme sahip Azerbaycan- Gürcistan- Türkiye HPBH projesi doğal olarak daha çok incelenmiştir. Bu bölümün son kısmında bölge ülkelerinin petrol ve doğal gaz rezerv- arz- talep dengesi değerlendirilmektedir. Türkiye'nin enerji kaynaklan, petrol ve doğal gaz rezervleri ve arz- talebi çalışmanın 3. bölümünde gösterilmektedir. Türkiye'nin petrol ve doğal gaz politikaları açıklanırken, Hazar Havzası rezervlerindeki çıkarları da göz önünde bulundurulmaktadır. Çalışmanın sonuç bölümünde büyük güçlerin Hazar Havzasına yönelik olası stratejilerinin etkileri ve bunlara karşı bölge ülkelerinin alması gereken önlemler yer almaktadır. Ayrıca şimdiki avantajlarından ve problemlerinden yola çıkarak bölge ülkelerinin gelecek perspektiflerine de ışık tutulmaktadır. Türkiye ve bölge ülkeleri arasındaki ilişkilerin değerlendirilmesi de sonuç bölümünde yer almaktadır. Anahtar Kelimeler: Enerji, Petrol ve Doğal Gaz, `Büyük Oyun` ve `Büyük Güçler`, TRACECA, INOGATE, TACIS, Hazar Denizi, Kafkaslar, Orta Asya, Türkiye.

IV ABSTRACT THE PLACE OF CASPIAN BASIN ENERGY RESOURCES IN THE GLOBAL POLICY AND TURKEY Mahal EMRAHOV M. Sc. Thesis, Economics Department Supervisor: Prof. Dr. Muammer TEKEO?LU October 2000, 251 pages Within this study, due to the energy resources on a large scale the position of Caspian basin and on a narrow mean of regional states and mutual impacts between Turkey and states that discussed was examined. The study begins by providing introductory information about variations about all of world, the importance of energy factor in these variations; of the present time Caspian Basin's getting independency and the position of the Turkey in these variations To be intent doing the importance of energy factor was defined and estimated. There was come to a conclusion concluded that oil; natural gas and coal are the most important energy resources in the. world energy demand. After this lighted on the important oil and natural gas politics up to now realised. In the latest part of this chapter the `great powers` which they formed world oil and gas politics and given a direction to these politics during the realisation and their point of views to Caspian Region are explained.V The second chapter of this study is directly concerned with Caspian Basin. Compared with the world oil and gas reserves there are inspected about Caspian Basin reserves within the supply- demand equality. After this Caspian Basin energy strategies are explained and due to export routes- especially crude oil pipeline projects are evaluated. Within these projects the Azerbaijan- Georgia- Turkey Crude Oil Pipeline naturally more explained because of that this is the most important for Caspian Basin states and Turkey. At late section of this chapter oil and natural gas reserve- supply- demand equality of the regional states are examined. In the third chapter there are estimated Turkey's energy resources, oil and natural gas reserves and supply- demand relation. During Turkey's oil and gas politics explaining, her interests at Caspian reserves are taken into the consideration. The late chapter is about the conclusion of probably strategies of the great powers concerned with Caspian Basin and about the necessary measurements that regional states are taking against these. Due to today's advantages and problems of the regional states, there is lighting on to fixture perspectives of these states. During the estimating of the relations between Turkey and Regional states is also placing in the conclusion. Key Words: Energy, Oil and Natural Gas, `Great Game` and `Great Powers`, TRACECA, INOGATE, TACIS, Caspian Sea, Caucasus, Central Asia, Turkey.