İnsan kaynakları yönetiminin değerlendirilmesi (audit) ve örgütsel etkinlik ilişkisi: 500 büyük firma üzerinde bir çalışma

Abstract

m ÖZET İNSAN KAYNAKLARI YÖNETİMİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ(ÂLDÎT) VE ÖRGÜTSEL ETKİNLİK İLİŞKİSİ: 500 BÜYÜK FİRMA ÜZERİNDE BİR ÇALIŞMA Cemile ÇELİK Doktora Tezi, İşletme Bölümü Danışman: Yrd.Doc.Dr.Unal AY Nisan 2001, 278 sayfa İçinde yaşadığımız rekabetçi koşullarda İnsan Kaynaklan Yönetiminden beklenen, örgütün performansına katkı sağlaması için bazı temel sorunları anlaması ve çözmesidir. İnsan kaynaklan yönetiminin organizasyon amaçlarına katkı sağlaması için, organizasyonun hedef ve stratejileri ile uyumluluk arz etmesi gerekir. Dolayısıyla, insan kaynaklan yönetimi periyodik değerlendirmelere tabi tutularak organizasyon hedefleri ve stratejileri ile uyumu doğrultusunda yöneticilere geri bildirim sağlamalıdır. Bu çalışmanın amacı, büyük ölçekli işletmelerde İnsan Kaynaklan Yönetiminin değerlendirmesini yaparak örgütsel etkinlikle ilişkisini saptamaktır. Çalışma için veriler, Türkiye'deki 500 büyük firmanın insan kaynaklan yöneticilerinden elde edilmiştir. Firmalardaki insan kaynaklan departmanı yöneticilerinden, insan kaynaklan departmanının örgüt amaçlarına katkıları, örgütsel etkinlik ve örgüt performansı ile ilgili sorulardan oluşan anketi doldurmalan istenmiştir. Aynca, bazı firmaların insan kaynaklan yöneticileri ile de yüz yüze görüşmeler yapılarak veriler elde edilmiştir. Anket sorularına verilen cevaplar `SPSS for Windows` istatistik paket programı kullanılarak hem tanımlayıcı hem de non-parametrik yöntemler aracılığı ile analiz edilmiştir. Elde edilen bulgulardan aşağıdaki sonuçlara ulaşılmıştır. Araştırmaya katılan firmaların insan kaynaklan departmanlanmn faaliyetleri arasında en yoğun işlevsel alanlar ücret ve maaş, işe alma-yerleştirme ve personel eğitimi gelmektedir. Firmaların kendileri haricindeki profesyonelIV kuruluşlardan (danışmanlık şirketleri) aldıktan hizmetler ise eğitim, işçi sağlığı ve iş güvenliğine ilişkin konulardır.. insan kaynaklan yönetiminin örgüt politikalarının belirlenmesine, öneri düzeyinde katkı sağlamakta olup, işletmenin kan, satış hacmi ve yatınmlanna önemli sayılabilecek bir katkısı bulunmamaktadır.. Bütün firmalar kurum misyonu, stratejisi ve insan kaynaklan yönetimi stratejilerinin mevcut olduğunu bildirmelerine rağmen, misyon ve stratejilerini uygulama programı ve projeleri ile destekleyenlerin oram %56'dır. Genellikle bütün firmalar, ücret ve yan ödemeler, personel eğitimi ve gelişimi ile personel temini ve seçimi konularında yazılı politikalara sahiptirler.. İnsan Kaynaklarının sistematik biçimde değerlendirilmesinde kullanılan kriterler arasında, eğitilen personel sayısı, hedeflerin gerçekleştirilmesi ve diğer yöneticilerden alınan değerlemeler başta gelen kriterlerdir. İnsan kaynaklan departmanının başansını belirleyen faktörler ise yetenekli personel bulundurma, etkin bilgi işleme ve kontrol sistemi, işletme standartlarının oluşturulması ve kullanılması olarak ortaya çıkmaktadır.. İşletmenin kannı ve başansını belirleyen yedi faktör arasında, insan kaynaklan yönetiminin başansı, bir faktör olarak 6. sırada yer almaktadır. Çalışma bulgulan şu önerilere destek vermektedir İnsan kaynaklan yönetiminin değerlendirilmesi, genelde işletme faaliyetlerinin değerlendirilmesinde önemli bir unsur olarak görülmelidir. Değerlendirme sonuçlan hem örgüt içi hem de örgüt dışı paydaşlara sunulacak raporlarda yer almalıdır. Aynca, bütün işletmeler bilgi sistemleri geliştirme gayretlerinde, insan kaynaklan faaliyetlerine ait bir alt bilgi sistemi oluşturmayı göz ardı etmemelidir. İnsan kaynaklan fonksiyonu ile ilgili bilimsel çalışmalarda ise insan kaynaklarının örgüt başarısına nasıl daha fazla katkı sağlayacağına ilişkin çalışmalara öncelik verilmelidir. Anahtar Kelimeler. İnsan Kaynakları, Değerlendirme (Audit), Kontrol, Örgütsel Etkinlik ve Örgütsel Performans.

V ABSTRACT HUMAN RESOURCES MANAGEMENT AUDIT AND ORGANIZATION AL EFFECTIVENESS: A STUDY ON THE TURKISH 500 LARGEST BUSINESS ORGANIZATIONS Cemile ÇELİK Doctoral Dissertation, Department of Business Administration Advisor Asst. Prof Ünal AY April 2001, 278 pages Existing competitive environment and conditions require human resources management departments of business organizations understand the business and performance related issues, and then develop solutions in order to contribute to the overall well-being of the organization. For the human resource management to contribute to the entire organization it needs to align itself with the organization's objectives and strategies. Therefore, it is necessary that the human resources department be audited periodically so that the results of audits could be transmitted as a feedback to managers and decision makers. The purpose of this study is to determine the relationship between human resources audit and organizational effectiveness. Data for the study obtained from the human resource department managers of 500 largest business organizations in Turkey. A survey questionnaire developed for the study included questions to inquire about contributions of human resource departments to organization's goals and objectives, organization's effectiveness, and organization's overall performance. Besides the survey, interviews were made face to face with some of the respondents to get a better picture of the human resource management's contributions to organizational well-being. Data collected from the human resources managers of 101 firms stored, coded, and analyzed by using `SPSS for Windows` statistical package software. Descriptive and non-parametric statistical methods of analysis conducted on the responses of managers. Some of the findings were:. Human resource departments mostly are busy with the wage and salary administration, personnel selection and placement, and employee job training. Such human resource services as employee health, workplace security andVI employee education and development were outsourced from other organizations.. Human resources departments contribute to organization's policies md procedures at the advisory level, and there is a little contribution from the human resources departments to organization's profitability, sales volume and investment decisions.. Though most firms declare that they have a mission statement, organizational strategy and human resources strategies, only %56 of the firms have programs and projects to support their mission and strategies. Majority of the firms participated in the study indicate that they possess, at the moment, written policies concerning wages and fringe benefits, employee education and development, personnel selection and job placement.. Among the measures to evaluate human resources departments' contributions to the entire organization, number of trained personnel, achieved objectives, and views and judgments of other departmental managers were placed at the top. As to the factors determining the success of human resources departments, keeping capable and experienced personnel, effective information processing and control systems, and development of work standards and implementations ranked first by the majority of managers.. Among the seven factors determining overall organizational success and performance, human resource departments' success were considered 6 * most important item. The findings of the study lead to following recommendations for the human resource departments and, the business organizations: First of all, evaluation of human resources department activities should be part of the entire organizational evaluation system. Results of the human resource audit must be communicated to managers, employees and other stakeholders of the organization. Secondly, business information systems should allow for human resources management information system for all the organizations. Finally, further research should focus on the ways to increase human resource departments' contribution to overall organizational performance and success. Key Words: Human Resources, Evaluation, Audit, Organizational Control, Organizational Effectiveness and Organizational Performance.