N. N. Baboglu`nun `Legandanın İzi` adlı eserinin cümle bilgisi yönünden incelenmesi

Abstract

ÖZET N.N. BABOGLU'NUN `LEGENDANIN İZİ` ADLI ESERİNİN CÜMLE BİLGİSİ YÖNÜNDEN İNCELENMESİ Nadejda KİRLİ Yüksek Lisans Tezi, Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı Danışman: Prof. Dr. Şükrü Halûk AKALIN Ocak 2001, 476 sayfa Gagavuzcamn ilgi çekici bir cümle yapısı vardır. Diğer Türk Lehçeleriyle karşılaştırdığımızda Gagavuzcamn cümle dizilişinin devrik olduğunu görürüz. N.N. Baboglu'nun `Legendanın İzi` adlı eserinden yola çıkarak Gagavuz yazı dilinin cümle yapısı özelliklerini incelemeye çalıştık. Eserin asıl metnim Kiril alfabesinden Latin alfabesine çevirdik. Ardından cümleleri fişleyerek cümleleri yapı, anlam, yüklem türü ve öğelerin dizilişi bakımından tasnif ettik. Bu cümle türlerini bütün özellikleriyle ayrıntılı olarak inceledik. Ancak eserimizi Türkiye Türkçesi'ne çevirmedik. Ancak Türkiye Türkçesinde kullanılmayan ya da ses değişikliğine uğramış, farklı anlamlan olan kelimelerden oluşan bir sözlük çalışmanın sonuna eklenmiştir. Cümleleri yapılarına göre basit ve birleşik cümleler olmak üzere iki grupta inceledik. Birleşik cümleleri sırasıyla şartlı birleşik, iç içe birleşik, sıralı birleşik, bağlı birleşik, ani'li/ki'li birleşik ve karmaşık birleşik cümle olarak altı grupta değerlendirdik. Anlam açısından olumlu, olumsuz ve soru cümleleri olarak üç grupta ele aldık.Ill Gagavuz Türkçesi öğelerin dizilişi bakımından diğer Türk Lehçelerine ve Türkiye Türkçesi'ne göre daha fazla devrik cümle içermektedir. Bu özellik de Gagavuzlann çeşitli kültürlerin etkisi altında kalmalarından kaynaklanır. Eserimizde de devrik cümlelerin çok olduğunu görmekteyiz. Devrildiği sadece cümle yapısında değil birleşik fiillerden oluşan yüklemler açısından da inceledik Bu çalışmamızda Gagavuz Türkçesi'ndeki cümle yapışım tüm özellikleriyle ortaya koymaya çalıştık. ANAHTAR SÖZCÜKLER: Gagavuzca, N.N. Baboğlu, Legendanın İzi, Gagavuz Sentaksı, Cümle

IV ABSTRACT The Sentectic Analysis of N.N. Baboglu's `Legendanm İzi` Nadejda KİRLİ Ph. D. Thesis, Science and Literature Faculty Turkish Language and Literature Department Supervisor : Prof. Dr. Şükrü Halûk AKALIN January 2001, 476 pages Gagavuz Turkish has an interesting sentence structure. Compared to other Turkish dialects, we see that Gagavuz Turkish has an inverted sentence structure. We tried to analyze the sentence structure of Gagavuz Turkish on the bases of N.N. Baboglu's `Legendanm İzi`. We translated the original text from Cyrillic to Latin. Then, ve classified the sentences according to thier meaning verb, structure and word order by preparing on index card of these sentences. We analized these sentence in details regarding all their characteristics. However, we did not translate our work into Turkey Turkish. Yet, we have added a dictionary. At the back that our stady includes the words which are no longer used at present or phonetically changed and/or have difesent meanings. We analized the sentences in two gpoupsaus simple combined sentences. We evaluated the combined sentences in five groups: conditional sentences, relative clauses, seguenced sentences, subordinate clauses and subjunctive sentences. Interms of meanings, sentences were analized inthree groups: affirmative, negative and guestions.Gagavuz Turkish has more inverted sentences than other Turkish dialects and Turkey Turkish. This choracteristic has occured dueto the influences of various cultures on Gagavuzca. We see that we a lot of inverted sentences are seen in the present work. We analized inversion not only in terms of sentence structure but al so in terms predicate which are formed out of combinaution of verbs. In our study, we tried to put forward the sentence structures of Gagavuz Turkish with all its aspects. KEY WORDS: Gagavuz Turkish, N.N. Baboglu, Legendamn İzi, The Syntax of Gagavuz, Sentence