Döviz kurundaki değişimin firma karlılığı üzerine etkisinin ölçümü ve Türkiye`de bir uygulama

Abstract

Firmalar döviz kurundaki beklenmeyen değişimlerin riski altında faaliyetlerini sürdürürler. Uygun döviz kuru tahminlerinin kullanılması firmaların bu riskini azaltıcı bir etkendir. Firmaların döviz kuru riski tehdidi altında bulunan en önemli kalemleri üretim ve ihracat olarak belirlenebilir. Üretim ve ihracat firmanın hisse senedi getirişini ve karlılığı etkileyen en önemli faktörlerdendir. Döviz kurundaki beklenmeyen değişimlerin firma karlılığı ve hisse senedi getirişi üzerine etkisini araştıran çalışmalarda genellikle sermaye varlıklarını fıyatlama modelinden türetilmiş modeller kullanılmaktadır. Bu çalışmada döviz kurundaki beklenmeyen değişimin anlık ve gecikmeli etkisi üretim ve ihracattaki değişimler incelenerek ölçülmüştür. Ocak 1994 - Mart 2001 tarihleri arasında İMKB'de işlem görmüş hisse senetlerinin ayrıntılı bilanço, ayrıntılı gelir tablosu ve hisse senedi fiyatı verilerinden yararlanılmıştır. Sonuçta döviz kurundaki beklenmeyen değişimlerin üretimi anında ve negatif yönde etkilediği, ihracatı ise gecikmeli olarak pozitif yönde etkilediği bulunmuştur. Bu sonuçlar döviz kurundaki beklenmeyen değişmelerin firma karlılığı üzerindeki etkisinin olumsuz olduğu şeklinde yorumlanabilir. Anahtar Kelimeler: Döviz kuru riski, döviz kuru riski ölçümü, sermaye varlıklarını fıyatlama modeli, döviz kuru ve karlılık arasındaki ilişki, otoregresif döviz kuru tahmin modeli.

Most of the firms suffer from the risk of exchange rate. However this risk can be eliminated or reduced by using proper exchange rate forecasting methods. Firms' production and export are the most vulnerable items that affect by exchange rate risk. At the same time production and export have substantial effects on firms' profitability and rate of return of the common stocks. Empirical investigations of the effects of unexpected exchange rate movements on firms profitability and asset returns are mostly based on the Capital Asset Pricing Model (CAPM). In this study instantaneous and lagged effects of unexpected exchange rate changes are measured by analyzing production and export within CAPM type model. The data is derived from detailed balance sheets, income statements and asset prices of common stocks that trade in Istanbul Stock Exchange Market (İSE ) between 1994:01 and 2001:02 (quarterly). As a consequence, unexpected exchange rate changes affect production instantaneously and negatively. However export is being affected positively with some lag. These results can be interpreted as unexpected exchange rate changes affect firms profitability negatively. Key Words:Exchange rate risk, measuring exchange rate risk and exposure, capital asset pricing model, relationship between profitability and exchange rate risk, autoregressive exchange rate expectation model.