Çocuklarda infüzyon uygulamalarında ekstravazasyon ve tromboflebit gelişme durumu ve etkileyen etmenler

Abstract

110 ÖZET Bu araştırma, periferik kanül takılarak infuzyon şeklinde tedavi uygulanan çocuklarda flebit/TF ve ekstravazasyon gelişme durumu, klinik rutinleri çerçevesinde flebit/TF ile ekstravazasyon gelişmesini ve flebit/TF gelişen olgularda flebit derecesini (şiddetini) etkileyen etmenleri incelemek amacıyla yapılmıştır. Dokuz Eylül Üniversitesi Hastanesi Pediatri Kliniğinde 1 Şubat-30 Msan / 1-30 Temmuz 1996 tarihleri arasında, 4 ay süresince kalıcı periferik kanül takılarak infuzyon şeklinde tedavi gören 0-18 yaş grubundaki 312 hastaya yapılan 635 infuzyon uygulaması araştırmanın örneklemini oluşturmuştur. Veri toplamada, infuzyon işleminde kullanılan malzeme, sıvı ve ilaçlar, hasta ve işleme ilişkin tanıtıcı bilgiler yanı sıra flebit/FT ve ekstravazasyon bulgularının değerlendirilmesine ilişkin bilgileri içeren veri toplama formu kullanılmıştır. Elde edilen veriler yüzdelik hesaplaması, korelasyon, lojistik regresyon ve X2 testleri kullanılarak değerlendirilmiştir. Tüm infüzyonlann % 16.1'inde flebit, % 19.5'inde ekstravazasyon, % 6.3 'ünde flebit ve ekstravazasyon birlikte gelişmiştir. Flebitierin % 53'ünün 1. derece, % 36'sımn 2.derece, % irinin 3. derece olduğu saptanmış, Komplikasyon gelişen bölgedeki bulguların % 86.3 'ü 48 saat içinde kaybolmuştur. 21 bağımsız değişkenin flebit/TF ve ekstravazasyon gelişmesine etkisi X2 testi incelenmiş, 12 bağımsız değişkenin flebit/TF gelişimini, 4 bağımsız değişkenin de ekstravazasyon gelişimini etkilediği saptanmıştır. Flebit gelişmesinde etkisi olan değişkenlerden; 25 ay-5 yaş grubunda (p<.0001), vasculon kanül kullanılanlarda (p<0.05), kanül bölgesi dirsek içi olanlarda (p<0.01) ve kardiyoloji hastalarında diğer sistem hastalıklarından anlamlı düzeyde daha az flebit geliştiği (p<0.05), dirsek içi ile karşılaştırıldığında ön kola takılan kanüllerde (p<0.01), infuzyon süresi 24 saatten uzun sürenlerde (p<0.01), infuzyon uygulanan venden en çok ilaç verilenlerde (10-12 kez, p<0.001), girişim güçlüğü olanlarda (p<0.05), pansuman yapılanlarda (p<0.01), dosiflow değiştirme sıklığı 96 saatin üzerinde olanlarda (p<0.01), 4 ve üzerindeki infuzyon uygulamalarında (pO.001), aynı bölge birden fazla kullanıldığında (p<.0.05), kan ve kan ürünü alanlarda (0.01) anlamlı düzeyde daha çok flebit geliştiği saptanmıştır. Ekstravazasyon gelişmesinde etkisi olan değişkenlerden; 1/2'lik SF ve % 10 Dekstroz +l/5'lik SF alanlarda (p<0.01), KCl+kemoterapik ilaç verilenlerde (p<0.05),Ill infuzyon uygulanan venden en çok (10-12 kez)ilaç verilenlerde (p<0.001) anlamlı olarak daha çok, kardiyoloji hastalarında ile diğer sistem hastalıklarından (p<0.01) anlamlı düzeyde daha az ekstravazasyon geliştiği saptanmıştır. Bağımsız değişkenler birbirini etkileyebileceği için lojistik regresyon analizi ile incelenmiş, flebit gelişmesinde pansuman, dosiflow değiştirme sıklığı ve ilaç tipi ve bölgenin kullanım sayısının etkisi anlamsız bulunmuştur. İnfîizyon süresi (2-/îs: lgün, p<.0001), verilen ilaç sayısı (10-12: l-9kez, p<.0003), kanül bölgesi (diğer: dirsek içi, p<0026), yaş (diğer: 25ay-5yaş, p<.0033), infîizyon sayısı (4-6: 1-3.infîizyon, p<.0038), tam (diğer.kardiyoloji, p<.0299), kanül tipi (diğer: vasculon, p<.0369) ve girişim güçlüğünün (vanyok, p<.0437) etkisi anlamlı bulunmuştur. Ekstravazasyon gelişmesinde ise srvı cinsi en anlamlı olmak üzere (1/2+1/5: 1/3+1/4, p<.0000), ilaç türü (KCl+Kemoterapi: diğer, p<.0078), verilen ilaç sayısı (10-12:1-9 kez, p<.0272) ve tanının (diğer, kardiyoloji, p<0421) anlamlı etkisi olduğu saptanmıştır. Flebit gelişen 142 olgunun çoğunluğunun l.ve 2.derece olduğu (% 53: % 36) çok azının 3. derece olduğu (% 1 1) saptanmıştır. Flebitin derecesi arttıkça iyileşme sürelerinin uzadığı, 1. derece flebitlerde çoğunluğunun ilk 48 saat içinde iyileşirken sadece % 4.2'sinin, 2.derece flebitlerde %36.7'sinin, 3. derece flebitlerin % 46.7'sinin 48 saatten sonra iyileştiği saptanmış, yapılan analizde flebit derecesi arttıkça iyileşme süresinin de uzaması yönünde çok anlamlı bir ilişki olduğu saptanmıştır (r= 7005, p<.001). Flebit derecesine bağımsız değişkenlerin etkisi korelasyon analizi ile incelendiğin de kanül bölgesinin tekrar kullanılmasında arada geçen süre, girişim sayısı, sıvı gidiş hızı ve verilen ilaç sayısı ile flebit derecesi arasında ilişki olmadığı saptanmıştır. Yaş (r=1212, p<.002), infîizyon sayısı (r=1247, p<.002), intuzyon süresi (r=0792, p<.046), kanül bölgesinin kullanım sayısı (r=1171, p<.003) ve dosiflow kullanım süresinin (r=1231, p<002) flebit derecesini arttırıcı şekilde etkilediği saptanmış, ancak korelasyon katsayılarına göre bu ilişkinin çok zayıf olduğu görülmüştür. Araştırmadan elde edilen sonuçlar doğrultusunda önerilerde bulunulmuştur.