Çok boyutlu sağlık anketi - ÇSA`nın (MHQ) Türkiye`ye uyarlanması, bu ankete dayalı çalışmanın Menderes ilçesinde uygulanması (ve bu bölgedeki halkın sağlık geliştirici tutum ve davranışları ile karşılaştırılması)

Abstract

9- ÖZET Bu araştırma ile, Çok Boyutlu Sağlık anketi - ÇSA, Türk Toplumuna uyarlanmıştır. ÇSA' nın Türkçe versiyonunun geçerlilik ve güvenilirliği araştınldıktan sonra Menderes Bölgesindeki halkın sağlık geliştirici tutum ve davranıştan ile bunlara etki eden psikolojik durumları ortaya koymak amacıyla Bausell ölçeği ile birlikte uygulanmıştır. Araştırma sosyokültürel özellikler açısından çeşitlilik içeren ve kırsal - kentsel özellikleri birlikte içeren Menderes ilçe merkezinde yapılmıştır Araştırmaya 937 kişi katılmış toplanan anketlerin 796 sı değerlendirmeye alınabilmiştir. ÇSA nın Türkçeye çevrilmesini içinde her iki dili de aynı derecede bilen iki kişinin bulunduğu farklı meslek grupianndan dokuz kişi tarafından oluşturulmuş bir çalışma grubu gerçekleştirmiştir. Anadili Amerikan İngilizce'si olan bir kişinin geri çevirisi ile anketin çeviri ve adaptasyonunun doğruluğu kontrol edilmiştir. ÇSA Türkçe Versiyonu kapsamındaki 18 altbileşenin güvenilirliğini değerlendirmek üzere iç tutarlılıklarına Cronbach Alpha katsayıları üzerinden bakılmış Sağlık Kontrolünde Şans ve Kader, Sağlık Beklentisi Olarak İyimserlik ve Sağlık Durumu dışındaki ölçeklerin Cronbach Alpha katsayılan güvenilirlik açısından kabul edilebilir düzeyde bulunmuştur. Geçerlilik değerlendirmesi için faktör analizi uygulanmış faktör analizinde orijinal anketteki madde dağılımına oldukça yakın bir faktör dağılımı olduğu görülmüştür. Bu sonuçlar bağlamında, ÇSA bundan sonraki çalışmalarda kullanılabilecek şekliyle ortaya konmuştur. Sistematik tabakalı örnekleme yöntemiyle seçilen 18-85 yaş arası 796 kişide Bauseil'in Sağlık Geliştirici Davranışlar Ölçeği ve ÇSA ile elde edilen sonuçlar cinsiyet, yaş, eğitim durumu ve meslek açısından karşılaştırmıştır. Aynca Bauselin Sağlık Geliştirici Davranışlar ölçeği ile ÇSA 'nın altbileşenleri arasındaki ilişkiler de değerlendirilmiştir. Araştırmaya katılan kişiler cinsiyet açısından karşılaştırdığında kadınların sağlık geliştirici davranışlar açısından daha olumlu davranışlar gösterdikleri görülmektedir 138ÇSA dan elde ettikleri skorlara göre kadınlarda sağlık bilinci ve sağlıklılık için motivasyon fazla olmasına rağmen erkeklerin sağlık tatmini, sağlık ve hastalık konusunda sorumlulukları kadınlara oranla daha fazladır bulunmuştur. Sağlık Geliştirici Davranışlarla ilgili olarak yaş grupları karşılaştırıldığında yirmili yaşlardakilerin daha ileri yaşlardakilere oranla sağlık geliştirici davranışları daha az gösterdikleri tespit edilmiştir. Altmışlı yaşlardaki kişilerde sağlık endişesinin ve sağlık nedenli depresyonun genç yaşlara oranla yirmili yaşlara oranla daha fazla, sağlık tatminininse daha az olduğu tespit edilmiştir. Meslekler karşılaştırıldığında; ev hanımlannın SGDP de yüksek skorlar almalan bu konuda Medya `TV nin eğitici etkisini düşündürmüştür. Meslekler açısından değerlendirildiğinde sağlık tatmininin en fazla emeklilerde olduğu ancak Sağlık Kontrolünde Diğer Güçlü kişilere inanmanın da buna eşlik ettiği görülmektedir. Sağlık nedenli depresyonun işsiz, işçi ve esnaflarda fazla olduğu görülmüştür. Sağlık nedenli depresyon ve sağlığının görünümünün izlenmesi açısından -ev hanımlannda diğer gruplara oranla yüksek skorlar elde edilmiştir. Serbest meslek grubu sağlığını kendi planlama kategorisinde yüksek skorlar elde etmiş ve sağlık nedenli depresyonu en düşük grup olduğu görülmüştür. Sağlıksızlığı önleme Motivasyonu ve Sağlıkta Hastalıktan Korunma açısından en fazla skorlar Öğrencilerde ve Serbest meslek grubunda bulunmuştur. Bu çalışmada işsizlerin Sağlık Geliştirici Davranışlarla ilgili puanlan diğer gruplara kıyasla oldukça düşük bulunmuştur. Sağlık geliştirici davranışlar açısından en başanlılan Emekli, Serbest Meslek, Memur, Ev Hanımı, öğrenci olarak tespit edilmiştir. Eğitim durumu açısından eğitim düzeyi arttıkça sağlık geliştirici davranışların olumlu etkilendiği görülmüştür. Sağlık nedenli depresyonun eğitim düzeyiyle ters 139orantılı olduğu gözlenmektedir. Sağlık endişesi ilkokul ve altı eğitim düzeyindekilerde artmaktadır. İlkokul ve altındakiler sağlık kontrolünde şans ve kadere daha fazla inanmaktadır, ve bu grupta Sağlık hastalık yönetimi yüksek öğrenim görenlerden az bulunmuştur, ilkokul ve altı eğitim düzeyinin sağlık tatmininin daha üst eğitim düzeylerinden daha az olduğu görülmüştür. Sağlık Kontrolünde diğer güçlü kişilere olan güven ve Sağlık nedenli depresyonun eğitimle ters orantılı olduğu, eğitim arttıkça azaldıkları görülmüştür. Bauseilin Sağlık Geliştirici Davranışlar ölçeğinden yüksek puanlar almış kişilerin ÇSA' nın olumlu psikolojik alt bileşenlerinden de yüksek skorlar aldıkları saptanmıştır. Sağlık geliştirici davranışlar azaldıkça eşlik eden olumsuz psikolojik durumlar artmaktadır. Bu çalışma toplumun çeşitli özelliklerine göre sağlık ihtiyaçlan ve sağlıkla ilgili inançlarının iyi bilinerek sağlık hizmeti sunumunun gerekliliğini ve sağlık hizmetinden toplumun her kesiminin eşit yararianmalannı sağlayacak metotların geliştirilmesinin gerektiğini, bu amaçla özellikle sağlık personelinin toplumla olan informel ilişkilerini artırmalarının gerekliliğini ortaya koymaktadır. Sağlık eğitimi ve sağlığın geliştirilmesi etkinliklerinin kişilerin tüm yaşama ve çalışma alanlarına yaygınlaştırması gerekmektedir. 140

10- SUMMARY TITLE: ` Translation and adaptation of MHQ ( Multidimensional Health Questionnaire) to Turkish Language and Apply of This Instrument on Menderes. & Comparison of Health Promoting Behaviours of The People's Within MHQ ( Turkish Version) Subscales On This Area KEY WORDS: Health promoting behaviour, lifestyles, MHQ ABSTRACT: The purpose of the present investigation was to translate and adapt MHQ ( Multidimensional Health Questionnaire) of SNELL on Turkish Language and Population and investigate reiiabilty and validity of it. Secondly we purposed to investigate health promoting behaviours of the people that live on Menderes Region with using Bausell's Health Promoting Behaviours Measure. We compared health promoting behaviours with the psychological correlates of people's through the development of an objective self-report instrument. The Turkish version of MHQ ( ÇSA) was found that highly reliable ( Cronbach Alpha = 0.94) While doing factor analysis for validity examination 20 factors were founded as MHQ has. But items that belonging different two factors of MHQ were collected into the same factor in the ÇSA. Thus, ÇSA included 18 subscales instead of 20 that MHQ has. The internal consistency of the 15 subscales of ÇSA were found that having highly internal consistency. Data were collected from using an systematically stratification sample model. The 796 of collected 937 data could been evaluated. Additional evidence revealed that several ÇSA subscales were positively associated with peoples tendency to engage in a greater number of health promoting behaviours whereas only two subscales of ÇSA ` health-depression and chance/ luck health control` were negatively correlated with a health promoting lifestyle. And present investigation of us indicated that women tended more positively health promoting behaviours than males. Behind this finding, males tended to score higher than female on the illness self-blame inspite having less scores than females on health consciousness and motivation for healthiness. 141Age was also found to predict peoples scores on the ÇSA older ages expressed higher health anxiety and health depression. By the examining educational status in this study ;There was also found that positive correlations with health promoting behaviour in high educational levels and negative correlations health depression and chance/luck health control with high educational levels. The socio-economic status are influencing peoples health too. inadequate health behaviours and psychological dispositions are going with occupational dispositions. 142