Toplumun halk sağlığı hemşirelik hizmetlerinden beklentilerinin belirlenmesi

Abstract

119 ÖZET Toplumun Halk Sağlığı Hemşirelik Hizmetlerinden Beklentilerinin Belirlenmesi Toplumun temel birimi olarak aile, toplumun vazgeçilmez bir kurumudur. Ailedeki her bireyin sağlık hakkındaki kararları, değerleri, davranışları aile sağlığını, bu da toplum sağlığını etkiler. O halde halk sağlığı hemşiresi tüm nüfusun sağlığı için, bunun karar ve sorumluluğu içinde primer odak olarak aile ünitesine verilen hizmetlerle toplum sağlığının gelişmesine katkıda bulunur. Sağlıklı bir ailenin gelişiminde ailedeki bireylerin her yaş dönemindeki sağlık bakım gereksinimlerinin karşılanması ve desteklenmesi gerekir. Bunun için de halk sağlığı hemşiresi ailenin hizmet beklentilerini, gereksinimlerini ve bunlara etki eden faktörleri çok iyi tanımlamalıdır. Bu bakış açısıyla, toplumun halk sağlığı hemşirelik hizmetlerinden beklentilerini belirlemek ve bu doğrultuda kentsel bölgede geliştirilecek halk sağlığı hemşirelik hizmetlerinin planlanmasına ve geliştirilmesine yönelik veri tabanı oluşturmak amacıyla bu araştırma planlanmıştır. Tanımlayıcı tipte bir alan araştırması özelliği taşıyan bu çalışma 10cak-15 Mayıs 2001 tarihleri arasında izmir iline bağlı Gaziemir ilçesinde sosyoekonomik düzeyine göre belirlenmiş 3 mahallede, ev ziyaretleri yapılarak, ailelerin doğrudan bakımından sorumlu kişi ile (ev hanımı) bire bir görüşme yoluyla gerçekleştirilmiştir. Araştırma verilerinin toplanmasında araştırmacı tarafından geliştirilen veri formları kullanılmıştır. Bu formlar; anket formu ve halk sağlığı hemşirelik hizmetlerinden beklentileri belirleme ölçeği (HHBB) olmak üzere toplam 86 soruyu içeren iki bölümden oluşmuştur. Halk Sağlığı Hemşirelik Hizmetlerinden Beklentileri Belirlemek amacıyla geliştirilen ölçeğin Cronbach Alfa Katsayısı a = 0.76 olarak saptanmıştır. Araştırma verileri yüzdelik hesapları, varyans analizi, t testi, ki-kare, korelasyon ve çoklu regresyon analizleri kullanılarak değerlendirilmiştir. Araştırma kapsamına giren ailelerin %24.3'ü alt sosyoekonomik yapıda, %30.2'si orta, %45.5'i üst sosyoekonomik yapıda yer alan mahallelerde yaşamaktadır. Ailelerin büyük bir çoğunluğu (%87.0) çekirdek aile yapısındadır ve ortalama kişi sayısı 3.97 ± 0.07'dir. Araştırma kapsamında görüşme yapılan kadınların çoğunluğunun (%90.7) evli olduğu, eğitim düzeyinin ilkokul ve üzeri olduğu (%88.1), yarısından fazlasının (%67.7) herhangi bir işte çalışmadığı ve yaş ortalamalarının 40.96 + 0.58 olduğu saptanmıştır.120 Kadınların halk sağlığı hemşirelik hizmetlerinden beklentilerine ilişkin genel ölçek ve alt ölçek puan ortalamaları arasında yapılan analizde olumlu yönde korelasyon saptanmıştır. Alt ölçek puan ortalamaları arttıkça, genel ölçek puan ortalamaları da artmaktadır. Kadınların beklenti puan ortalamalarının yaşadıkları mahallenin sosyoekonomik düzeyine, eğitim düzeylerine, yaşadıkları aile tipine, ailede yaşayan birey sayısına, ekonomik durumlarına göre farklılık göstermediği saptanmıştır. Ayrıca kadınların ailelerinde doktor tanısı almış hastalık bulunması, ailede ilaç kullanan birey bulunması ve ailelerinde hastaneye yatma öyküsü olması da beklenti puan ortalamalarını etkilememiştir. Kadınların beklenti puan ortalamaları ile halk sağlığı hemşirelik hizmetlerini önemseme dereceleri (F=7.70, p<0.05), hemşirenin hastane dışında çalışması konusundaki görüşleri (t=2.55, p<0.05) arasındaki fark istatistiksel olarak anlamlı bulunmuştur. Taburcu hasta olan ailelerde evde hemşirelik hizmeti isteme derecesi ile taburculuk sonrası bakıma ihtiyaç duyma arasında yapılan analizde anlamlı bir fark saptanmıştır (X2=23.61, p<0.01) Bu farkın taburculuk sonrası bakıma ihtiyaç duyan kadınlardan kaynaklandığı belirlenmiştir. Hem hastalık olgusu yaşanan ailelerde hem de yaşanmayan ailelerde kadınların, hasta bireylerin bakımı sırasında evde gereksinim duydukları hemşirelik bakımını isteme durumları ile verilen bu bakımın aileyi etkileme derecesi arasında pozitif (+) yönde bir ilişki bulunmuştur. Ailelerin hastalıktan etkilenme dereceleri arttıkça, evde hemşirelik bakım istekleri de artmaktadır. Tüm bu veriler ışığında; kentsel alanda halk sağlığı hemşirelik hizmetlerinin ivedilikle planlanması, bu planlama yapılırken, kentlerin sosyodemografik özelliklerinin göz önüne alınması ve bu doğrultuda, uygulanacak stratejilerin ve hizmet yaklaşımının belirlenmesi, büyük bir çoğunluğu II. Basamak hizmetlerde çalışan hemşirelerin I. basamak hizmetlere kaydırılması, işçi sağlığı ve okul sağlığı hemşirelik hizmetlerinin yasal düzenlemelerle yaygınlaştırılması, halk sağlığı hemşirelik hizmetlerinin maliyet etkinlik sonuçlarına yönelik araştırmaların planlanması konusunda öneriler getirilmiştir.

121 SUMMARY Determining The Expectations of The Public Related to Community Health Nursing Services The family, as the principle unit of the society, is an institution of society that cannot be given up. Decisions, values and behaviors related to health of every member of the family effect the family's health, this in turn effects the health of the society. In this case, for health of entire population a community health nurse, who possesses this responsibility and determination, contributes to the development of society's health and to the services provided to family unit as a primary focal point. In the development of a healthy family, family members health care needs, which belong to each age periods, should be fulfilled and supported. Therefore, community health nurse should very well identify the service expectations and needs of the family and the factors affecting these. By this point of view, this research was planned so that the expectations of the public from health care nursing services could be determined and a data base aimed at planning and developing of community health nursing services that will be developed within the urban region, was constituted. This research that possesses the descriptive type of features of a field investigation, was carried out within three districts of Gaziemir Country of City of Izmir, that were designated according to their socioeconomic levels, by visiting homes and personally interviewing the persons responsible for the direct care of the family (housewife) between the dates of 10 January through 15 May 2001. During data collection the data forms developed by the researcher were used. These forms, survey form and the scale, which was used to determine the expectations from community health nursing services, consisted of two parts that contain 86 questions totally. Cronbach Alpha Coefficient of the scale, which was developed in order to determine the expectations from community health nursing services, was established as a = 0.76. The percentage estimations of research data were evaluated by using variance analysis, f test, chi-square, and correlation and multi regression analysis. Of the families took place in scope of the research, 24.3 % were living in the districts that have lower socioeconomic structure, 30.2 % medium and 45.5 % higher. The vast majority of the families were in essential family structure (87.0 %) and mean number of persons was 3.97 ± 0.07. It was established that the majority of the women interviewed in this research were married (90.7%), their level of education was122 elementary and above (88.1 %), more than half of them were not employed (67.7 %) and their mean age was 40.96 ± 0.58. A significant correlation between the mean scores of general scale and subscale related to expectations of women from community health nursing services was found. Mean scores of general scale were also increased, as mean scores of subscale elevated. It was determined that expectations of women from community health nursing services did not differ according to socioeconomic level of the district they live in, their levels of education and economical status. In addition, the following facts did not affect the averages of expectation scores; in the families of the women there were diseases identified by the doctors, there were members that used medication and they had history of hospitalization. The difference between the mean expectation scores of women and their value of consideration of community health nursing services (F= 7.70, p < 0.05) and their opinions related to nurse's employment out of the hospital (t = 2.55, p <0.05) was found as statistically significant. In the analysis accomplished, a significant difference was detected between the rates of demanding nursing service at home and to need post-discharge care in the families containing a discharged patient (X2 = 23.61, p<0.01). It was determined that this difference was originated from the women that needed post-discharge care. A correlation in positive (+) direction was detected between demanding of women, in both families, disease experienced and not experienced, the nursing care that they needed in the house while taking care of the sick members and the rate of effect of the care provided on the family. Also, as the rate of being suffered from the disease increased, their demand for nursing care at home increased. The following suggestions were made under the light of all of these data; should community health nursing services in urban regions be urgently planned; while this planning is being executed, sociodemographic characteristics of the cities be taken into consideration; and in accordance with this, designation of strategies and approaches to be applied, is made; vast majority of the nurses that work at II. level services be switched to I. level services; employee health and school health nursing services become widespread by legal arrangements; and researches aimed at expense effective results of community health nursing services be planned.