Şiddet karşıtı programlı eğitimin öğrencilerin çatışma çözümleri, şiddet eğilimleri ve davranışlarına yansıması

Abstract

ÖZET Birçok genç, çatışmayı çözmede en etkili yolun şiddet olduğuna inanmaktadır. Araştırmalar, şiddete ve saldırganlığa yönelik davranışların yaşamın erken dönemlerinde öğrenildiğini göstermektedir. Bandura'nın `Sosyal öğrenme Teorisi`nde de belirttiği gibi saldırganlık kadar saldırgan olmama da öğrenilebilir bir davranıştır. Ciddi şiddet davranışları uygular hale gelmeden önce, erken okul yıllarında daha genç çocuklara yönelik yapıcı çatışma çözüm yöntemleri ve şiddeti önleme programlarının geliştirilmesi önemle üzerinde durulması gereken bir konu olmuştur. Bu gerçekten yola çıkarak; `Okul sağlığı hizmetlerine yönelik ilköğretim öğrenci grubu için geliştirilen Şiddet Karşıtı Eğitim Programı'nın (ŞKEP) öğrencilerin çatışma çözümleri, şiddet eğilimleri ve şiddet davranışları üzerine etkisini` saptamak amacıyla bu araştırma planlanmıştır. ön-test son-test kontrol gruplu gerçek deneme modeli şeklinde düzenlenen araştırma, İzmir İli Bornova İlçe Milli Eğitim Müdürlüğü'ne bağlı, Ferit Bahriye Ergil İlköğretim Okulu'nda 21 Kasım 2001- 01 Temmuz 2002 tarihleri arasında yürütülmüştür. Okul ya da okul çevresinde şiddet olaylarının sık görüldüğü düşünülen ve şiddet karşıtı eğitim programının uygulanmasında okul yönetimi ve öğretmenlerin işbirliği sağlanan okul, olasılıksız örneklem yöntemlerinden amaca uygun (purposive) örnekleme yöntemi ile belirlenmiştir. Araştırma yedinci sınıf öğrencileri ile yürütülmüştür. Deney ve kontrol grubu öğrencilerinin etkileşimlerini engellemek için sabahçı sınıflardan bir sınıf (42 öğrenci) deney, öğlenci sınıflardan bir sınıf (36 öğrenci) kontrol grubu olarak belirlenmiştir. Araştırma verileri kalitatif ve kantitatif veri toplama yöntemleri kullanılarak toplanmıştır. Kalitatif veri toplama yöntemlerinden görüşme ve gözlem; kantitatif görüşme yöntemlerinden anket formu kullanılmıştır. Deney ve kontrol grubu öğrencilere Eğitim öncesi ve sonrası Öğrenci Sosyo-demograflk, Şiddet Davranışlarında Etkili Faktörlerin Belirlenmesi Veri Formu, öğrencinin Çatışma Çözme Yaklaşımının Belirlenmesine Yönelik Senaryo, Şiddet Eğilim ölçeği ve Şiddet Davranış Sıklığı ölçeği uygulanmıştır. Öğrencilerin şiddet davranışları eğitim öncesi ve eğitim sonrası dönemde öğretmenler tarafından gözlemlenmiştir. Deney grubu öğrencilerine, gençleri tehdit eden şiddet davranışlarını azaltmak için, şiddet ve saldırganlık konularında tanımlayıcı bilgi, alternatif çatışma çözüm yöntemleri ve şiddet içermeyen güvenli okulları ve sonuçta toplumu geliştirmeyi 134amaçlamayan Şiddeti Karşıtı Eğitim Programı uygulanmış, kontrol grubuna da konu ile ilgili hazırlanan eğitim broşürü verilmiştir. Eğitim Programı haftada iki ders saati olmak üzere beş hafta sürmüştür. Deney grubu öğrencilerin yaş ortalaması 13.21 ±0.47, kontrol grubu öğrencilerin yaş ortalaması 13.33±0.79'tür. Deney ve kontrol grubu öğrencilerin çoğunlukla (%78.6, %86.1) çekirdek aile yapısında ve orta gelir düzeyde (%59.5'i, %52.8) ailelere sahip oldukları saptanmıştır, öğrencilerin çoğunluğunun annelerinin herhangi bir işte çalışmadığı, babaların da yarısından fazlasının örgütlü, merkezi iş kollarında çalıştığı görülmüştür. Annelerin eğitim düzeylerinin düşük olması nedeniyle temizlikçilik, çocuk bakıcılığı gibi marjinal iş kollarında çalıştıkları saptanmıştır. Eğitim öncesinde deney ve kontrol grubu öğrencilerin çatışma çözüm, şiddet eğilim ve şiddet davranış puan ortalamaları arasında fark bulunmamıştır. Eğitim sonrasında, deney ve kontrol grubu öğrencilerin çatışma çözüm puanları arasında istatistiksel olarak anlamlı bir fark bulunurken (t=0.020, p <0.001), şiddet eğilim ve şiddet davranış puanları arasında anlamlı bir fark saptanmamıştır. Eğitim sonrasında deney grubu öğrencilerin çatışma çözüm puanları eğitim öncesine göre yükselmiş ve bu istatistiksel olarak anlamlı bulunmuştur (t=4.215, p <0.000). Deney grubu öğrencilerin eğitim sonrasında şiddet eğilim puanlarında azalma olduğu ve bunun istatistiksel olarak anlamlı olduğu saptanmıştır (t=3.452, p <0.001). Eğitim sonrası deney grubu öğrencilerin şiddet davranış puanlarında eğitim öncesine göre anlamlı bir fark olmamasına (t=0.100, p>0.05) karşın, öğretmenlerin yaptıkları gözlemlerde, eğitim sonrası öğrencilerin şiddet davranışlarında belirgin bir azalmanın olduğu saptanmıştır. Kız öğrencilerin daha yapıcı çatışma çözümleri kullandığı, erkeklerin şiddet eğilim ve şiddet davranış puanlarının daha yüksek olduğu saptanmıştır. Yapılan istatistiksel analizde de öğrencilerin cinsiyetleri ile çatışma çözüm, şiddet eğilim ve şiddet davranışları arasında anlamlı bir ilişki bulunmuştur, öğrencilerin anne ve babalarından fiziksel şiddet görmeleri ile çatışma çözüm, şiddet eğilim ve şiddet davranış puanları arasında anlamlı bir ilişki olduğu belirlenmiştir. Tüm bulgular sonucunda, okulda şiddetin önlenmesine yönelik bir eğitim programı düzenlendiği takdirde öğrencilerin daha yapıcı çatışma çözüm yaklaşımları kullanacağı, şiddet eğilim ve şiddet davranışlarında azalma olacağı; böylece daha güvenli ve şiddet içermeyen bir okul ortamının sağlanacağı ortaya konmuştur. 135

THE EFFECT OF THE EDUCATION PROGRAM AGAINST VIOLANCE ON STUDENTS' CONFLICT RESOLUTION, TENDENCY TO VIOLANCE AND VIOLANCE BEHAVIORS SUMMARY Many youngsters believe that the most effective way in resolving a quarrel is violence. Investigations show that behaviors toward violence and aggressiveness were learned early periods of life. As Bandura defined in his `Social Learning Theory`, not to be aggressive is also a behavior that can be learned as well as aggressiveness. A requirement for developing positive conflict resolution methods and violence prevention programs toward younger school age children during early school years before they demonstrate remarkable violent behaviors now has become an issue, which should be focused on. Starting out from this reality this research was planned in order to find out the effect of `Training Program Against Violence (ŞKEP in Turkish)`, which was developed toward school health services for student group of elementary education, on students' conflict resolutions, tendency to violence and violence behaviors. This research, which was designed as a true experimental model with pre-test and post-test control groups, was carried out in Ferit Bahriye Ergil Elementary School, affiliated with City of Izmir, Bornova County Directorate of National Education between the dates of 21 November 20001 and 01 July 2002. This school was designated through purposive sampling method from nonrandom sampling methods, since it was thought that there was a high incidence in violent events occurring either in school or in environment and also collaboration was obtained from both school administration and teachers in implementing the 'Training program against violence`. The study was exercised with seventh-grade students. In order to prevent interactions between study and control groups, one class (42 students) from morning classes as a sample and one class (36 students) from noon classes as a control group were selected. Research data were collected using qualitative and quantitative data collection methods. A review and observation method from qualitative data collection and a survey form from quantitative review methods were used. The followings were applied to study and control groups students; `Data form in determining the factors 136scale`. Teachers observed the violent behaviors of students in pre-and-post education periods. To the students of the study group, in order to reduce the violent behaviors threatening the youngsters, descriptive information in regards to violence and aggressiveness, alternative resolution methods and secure schools that do not contain violence were provided and 'Training program against violence` was applied, meanwhile to the control group a brochure developed related to the subject was given. Training program took 5 weeks, as two lesson hours per week. Mean age of students for study group is 13.21 + 0.47, and for control group is 13.33 ± 0.79. It was determined that study and control group students were mostly had core family structures (78.6 %, 86.1 %, respectively) and intermediate income levels (59.5 %, 52.8 %, respectively). It was observed that mothers of majority of the students were unemployed and more than half of their fathers were employed in organized and central work forces. It was also detected that their mothers, due to their low education levels, were working in marginal branches such as housekeeping, baby sitting etc. Before education, between mean scores of study and control group students for conflict resolution, tendency to violence and violent behavior no difference was found. After education, while there was a statistically significant difference between mean scores of study and control group students for conflict resolution (t = 0.020, p < 0.001 ), there was a significant difference between tendency to violence and violent behavior scores. It was found out that post-education conflict resolution scores of study group students have increased compared to pre-education scores and this was statistically significant (t = 4.215, p < 0.000). It was also found out that there was a decrease in post-education tendency to violence scores of study group students and this was statistically significant (t = 3.452, p < 0.001). While there was not a statistically significant difference in post-education mean scores of study group students for violent behaviors (t = 0.100, p < 0.05), an evident decrease in post-education violent behaviors of students was observed by teachers. It was found out that female students used more positive conflict resolutions and scores of male students for tendency to violence and violent behavior were 137considerably higher. In the statistical analysis a significant relationship was found between gender of students and conflict resolution, tendency to violence and violent behaviors. A significant relationship was detected between students being subjected to violence from mother or father and quarrel resolution, tendency to violence and violent behaviors scores. Consequently, it was suggested that when a training program towards prevention of violence in school is designed, students will use more positive quarrel resolving approaches, a reduction will occur in tendency to violence and violent behaviors, thereby a school environment, which is more secure and doesn't contain violence could be provided. 138